یادمان شهدای گمنام دانشگاه فردوسی مشهد
معمار: حامد کامل‌نیا
موقعیت: مشهد، ایران
تاریخ: 1396
مساحت: 108 مترمربع
وضعیت: ساخته‌شده
کارفرما: دانشگاه فردوسی مشهد
تیم طراحی: مژگان روپوش، حمیدرضا نیکوقدم، محمدحسین قاسمی، سمیه جهان‌پناه
عکس: روابط عمومی دانشگاه فردوسی مشهد، خبرگزاری بین‌المللی قرآن / علیرضا صفرزاده

این بنا به منظور یادبود دو شهید گمنام جنگ تحمیلی ایران و عراق، در دانشگاه فردوسی مشهد طراحی و ساخته شده است. محل این یادمان در مرکز دانشگاه فردوسی و در مجاورت مسجد و کتابخانه دانشگاه است. هدف اصلی در طراحی، ایجاد یک مکان و نه صرفا فضا، با استفاده از عناصری برای درگیرکردن احساسات فرد در فضا بوده است. در این بنا پیرایش فضا به جای آرایش فضا صورت گرفته و امتناع از کاربرد نابه‌جای عناصر تکراری و تزئینات اضافی مانند طاق و قوس، و رسیدن به سبک‌های انتقال‌دهنده معنا با استفاده از اصول گذشته در کاربست آینده، از موضوعات مهم و مورد توجه در این یادمان است.

در طراحی این بنا سعی شده است به دو صفت اشاره‌شده از شهید در قرآن، از جمله زنده‌بودن و شادبودن توجه شود. از این‌رو، برخلاف بسیاری از مقابر در ایران که حالت حزن‌آلود دارند، این بنا در بستری سبز قرار گرفته است تا بر شادبودن و یک فضای آرامش‌بخش تاکید داشته باشد. یک شیب ملایم در بستر سبز، در ورودی به این فضا، فرصتی برای تامل و آرامش مخاطب فراهم می‌کند و عرصه پیرامون یادمان نیز فرصت کافی را برای انجام مراسم آئینی مهیا می‌سازد.

مضامین اصلی مورد توجه در طراحی، سادگی، از خاک تا افلاک حرکت‌کردن، سبک‌بودن و عروج به سمت آسمان است. بر این اساس، ساختار کلی طرح یک پوسته ساده بتنی هندسی (بدون هرگونه پوشش یا عنصر اضافه) برگرفته از یک گره معماری گذشته (هشت‌پر و شمسه) است که از زمین (خاک) برخاسته و پس از شکل‌دادن به فضای یادمان، به یک دیواره تجزیه‌شده با استفاده از هندسه پارامتریک (به مثابه از بین رفتن دنیای مادی) تبدیل شده است که هر چه دیواره به سمت بالا می‌رود، ماده کم‌تر می‌شود تا اینکه در نهایت به شمسه آخرین می‌رسد و ماده از بین می‌رود (رسیدن به افلاک). نورپردازی بنا نیز به گونه‌ای است که این دیواره در نهایت به نور می‌رسد و به آسمان عروج می‌کند.

در هندسه این بنا که در هماهنگی با هندسه ورودی و ایوان مسجد همجوار است، از اعداد 6، 9، 12 و 24 (اعداد کیهانی)، و در طراحی توده و فضا از تناسبات مسجد گوهرشاد برای شکل‌دهی فضای باز و بسته استفاده شده است. همچنین استفاده از تزئینات کاشی‌کاری با هندسه پارامتریک و رنگ‌های سفید، آبی و فیروزه‌ای (کاشی فیروزه‌ای خراسان)، و استفاده از هندسه کاربندی با فرم برخاسته از زمینه و بالارونده، از جمله ایده‌های شاخص طراحی این بنا هستند.

43 مکعب به یاد شهیدان دانشگاه، بر روی دیواره شمال‌غربی یادمان تعبیه شده که در درون هرکدام یک چراغ به یاد این شهدای گران‌قدر در نظر گرفته شده و از سوی دیگر، به عناصر تاثیرگذار در تعریف یک فضای معنوی، با استفاده از رویکرد نمادگرایی، بی‌نامی و شفافیت توجه شده است. با توجه به اینکه این بنا مربوط به شهیدان گمنام است، حروف فارسی بدون اشاره به نامی خاص و به صورت پراکنده از سنگ‌فرش‌های کف (مانند سنگ‌های مقابر) رها شده و تبدیل به جزیی از طرح شده‌اند.

سازه این یادمان یک پوسته بتنی یکپارچه و نمایان سفید (اولین نمونه تجربه‌شده در استان) است که در تلفیق با کاشی‌های فیروزه‌ای، کل کالبد بنا را شکل می‌دهد و از هرگونه تزئینات و عناصر اضافی در آن پرهیز شده است تا بر موضوع صداقت و سادگی در معماری تاکید داشته باشد. همچنین بنا بر روی بستری واقع است که در پایین آن گنجینه شهدا قرار دارد.

FUM Martyrs Memorial
Architect: Hamed Kamelnia
Location: Mashhad, Iran
Date: 2018
Area: 108 sqm
Status: Completed
Client: Ferdowsi University of Mashhad
Design Team: Mozhgan Rupoush, Hamidreza Nikoughadam, Mohammad Hossein Ghasemi, Somayeh Jahanpanah
Photo: FUM Public Relations Unit, IQNA / Alireza Safarzadeh

This monument is designed and built in Ferdowsi University of Mashhad, Iran, to commemorate the two unknown martyrs of the Iran-Iraq war. It is located in the vicinity of the mosque and the library in the university. The main purpose of the design is to create a place, not just space, using elements to engage the individual’s feelings.

Some of the important issues in this monument are:
|- Trimming the space, instead of making up the space
|- Refusing the excessive usage of repetitive elements and additional decorations and achieving the styles that transmit the meaning by using the principles of the past in the future
|- Paying attention to two attributes of a martyr in Quran; being alive and being happy,
|- Paying attention to elements in defining a spiritual environment; using symbolism, namelessness and transparency
|- Simplicity, moving from earth to heaven, lightness and ascension to the sky
|- Concrete slabs of Persian letters on the landscape without mentioning a particular name