برگی از تاریخ
بانک ملی شعبه بازار تهران
محسن فروغی
ساختمان بانک ملی شعبه بازار تهران در یک محوطه به مساحت ۱۳۰۰۰ مترمربع، در حاشیه قسمت شمالی سبزه‌میدان ساخته می‌شود. زیربنای ساختمان در حدود ۴۱۱۰ مترمربع، و طول نمای اصلی آن (از طرف خیابان) ۱۲۹ متر است. ساخت این بنا در سال ۱۳۲۴ شروع شده است و احتمال می‌رود در سال ۱۳۲۹ اتمام پذیرد.
بنای بانک ملی مشتمل بر دو طبقه زیرزمین و یک اشکوب تالار معاملات، و در قسمت‌های دیگر، دارای سه اشکوب است. عمق دو اشکوب زیرزمین از سطح فضای بیرون، در حدود ۶ متر، و ارتفاع نمای جنوبی در قسمت تالار معاملات، ۱۸ متر، و در قسمت‌های دیگر، ۲۲ متر است. در دور بنا، برای تامین روشنایی و تهویه زیرزمین‌ها، یک حاشیه حیاط هواگیر منظور شده است که مساحت آن در حدود ۱۵۰۰ مترمربع است. از طرف جنوب، در جبهه خیابان، یک ایوان سرتاسری با ۲۴ ستون قرار گرفته، و از طرف خیابان، بنا دارای یک ورودی اصلی با سرسرایی به مساحت در حدود ۲۰۰ مترمربع، و دو ورودی فرعی است.
زیرزمین دوم، گودترین قسمت بنا، و شامل خزانه، انبار، بایگانی، و محل تاسیسات تهویه، آب‌رسانی و آتش‌نشانی است. زیرزمین اول شامل رستوران، آشپزخانه، رختشویخانه، و محل گاوصندوق‌های خصوصی و تاسیسات تلفن و برق است. طبقه اول، قسمت تالار معاملات به ارتفاع در حدود ۱۱ متر و مساحت در حدود ۱۷۶۵ مترمربع است. طبقات اول، دوم و سوم برای قسمت‌های دیگر، و مشتمل بر دفاتر و یک سرویس بهداری است. روی‌هم‌رفته، این بنا در کلیه قسمت‌ها، دارای ۱۴۰ مکان است، و یک مسجد نیز در محوطه شمال‌شرقی ساخته خواهد شد.
نماسازی‌های داخل و خارج بنا از لحاظ انتخاب سنگ‌های مختلف کشور، قابل ملاحظه است. نما از طرف جنوب و غرب و شرق، با سنگ تراورتین (پل سفید)، نمای شمالی با سیمان سفید، ستون‌های ایوان با سنگ مرمریت صیقلی (قم)، بدنه اطراف سه درب ورودی از خیابان با کاشی منقش ایرانی، ازاره‌ها با سنگ قهوه (اراک)، بدنه دیوارهای سرسرای ورودی با مرمر لیمویی و سیاه (تربت)، ستون‌های ورودی با سنگ سماق (خراسان)، و بدنه دیوارهای داخلی تالار معاملات با مرمر سیاه، سنگ سماق و سنگ سفید قم پوشش داده شده است. پله‌های اصلی داخلی از سنگ سماق و سنگ لیمویی، پله‌های فرعی از سنگ قهوه اراک، و پله‌های خارجی از سنگ خارا (مازندران) ساخته می‌شود. کف‌های داخلی با موزاییک پالینولئوم فرش خواهد شد. درب‌های ورودی با آهن، و سایر درب‌ها از چوب تهیه شده است. خزانه بزرگ در زیرزمین دوم، با دیوارهای دوپوش از جنس بتن‌آرمه ساخته شده که از حیث اهمیت و استحکام، تاکنون نظیر آن در ایران ساخته نشده است.
استخوان‌بندی بنا با بتن مسلح است و دیوارها از آجر و ملات سیمانی ساخته می‌شود. از لحاظ ساختمانی، بنا به شش بلوک تقسیم شده و بین هر بلوک درزهای انبساط منظور شده است. بزرگترین ابعاد پایه‌های بتنی ۹۰ در ۹۰ سانتیمتر، و بزرگترین فشار قائم روی پایه‌ها ۴۰۰ تن است. ابعاد پایه‌های کوچک ۲۵ در ۳۰ سانتیمتر، و ارتفاع دیوارهای حائل ۷ متر است. پوشش سقف‌ها کلا با بتن‌آرمه است، و تالار معاملات که عرض آن تقریبا ۱۷ متر است، با تیرپایه‌های بتنی دارای دو مفصل روی هم، از هر طرف، پوشش داده شده است. بنابراین هر تیرپایه دارای چهار مفصل است، و ارتفاع تیرپایه‌ها در قسمت بالا به ۱/۵ می‌رسد.
محاسبات فنی بتن‌آرمه به‌وسیله آقای مهندس ابوطالب گوهریان، و تاسیسات به‌وسیله آقای مهندس مهدی بازرگان انجام شده، و اجرای عملیات ساختمانی به شرکت مقاطعه‌کاری مهندس پناهی و شرکا محول شده است.
↑ برگرفته از مجله آرشتیکت (شماره ۶، تیر ۱۳۲۷)