کافه هایکو
معمار: شرکت عمران و معماری نیارش
موقعیت: تهران، ایران
تاریخ: 1395
مساحت: 180 مترمربع
وضعیت: ساخته‌شده
کارفرما: محمدعلی حسینی، بهزاد احمدی
طراحی: محمد گرامی
نظارت و اجرا: عرفان اخوان، روزبه محمودی
طراحی و ساخت مبلمان: امین حسینی راد
عکس: محمدحسن جمشیدی
هایکو، شعر، ژاپن، ذن، سادگی، آرامش، روشنایی، شلوغی خیابان کریم‌خان، تهران، سکوت و کافه، همه مفاهیمی هستند که مانند قطره‌هایی از رنگ که در یک ظرف آب چکیده شده‌اند، در ذهن شروع به بزرگ‌شدن می‌کنند تا در پایان کار، ته‌نشینی از تمامی این رنگ‌ها و مفاهیم شکل گیرد. این حجم ته‌نشین‌شده، تصویری از یک فضاست، فضای کافه‌ای با نام هایکو که این‌بار، هزاران کیلومتر این طرف‌تر، در ظرف جدید خود، یعنی یکی از خیابان‌های شلوغ تهران، در حال شکل‌گرفتن است.
کافه هایکو، به مانند فضاسازی‌های شعر هایکو، یک کافه روشن است، کافه‌ای که سعی در تعریف دوباره روحیه با هم بودن دارد، اما روح مکان در آن، بر خلاف سایر کافه‌های سطح شهرکه با متریال‌های تیره و تند، با نور‌های موضعی و کم‌سو، و همچنین پنجره‌های محدود رو به شهر، سعی در القای یک فضای دنج را دارند، بسیار سبک و آزاد است، مکانی که نگاهش به فضا، به مانند فضاسازی‌های یک شعر هایکو، روشن، شفاف و عاری از پنهان‌کاری است. این روشنی را می‌توان در بسیاری از مولفه‌های فضایی آن جست‌وجو کرد: در نور، متریال، رنگ‌ها، عناصر و جزییات. از بخت خوش، انتخاب این مسیر طراحی و این مولفه‌های شکل‌دهنده به فضا، با ملک انتخابی توسط کارفرماها برای این مجموعه، کاملا هماهنگ بود؛ فضایی از سه وجه کاملا شیشه‌ای و شفاف که در ارتباط مستقیم با فضای شهری اطراف خود قرار داد، یعنی مکانی روشن در تمامی طول روز، و شفاف و نفوذپذیر هنگام شب. به این ترتیب، شفافیت و نفوذپذیری دید، مولفه‌ای است که در روند شکل‌گیری طرح و عناصر داخلی، به خصوص مبلمان و تجهیزات نوری، نقش بسیار تاثیرگذاری ایفا می‌کند.
یکی از مهم‌ترین مسائلی که طی روند طراحی این پروژه، بر اساس تعاملی پیوسته با کارفرما، به خوبی، منطبق با نیازهای ایشان پاسخ داده شد، موضوع حوزه‌بندی فعالیت‌ها در کافه بود. از جمله این موارد، تعریف فضای take-away نزدیک ورودی است که می‌تواند رهگذران سراسیمه خیابان کریم‌خان را برای صرف یک قهوه کوتاه، به آرامش دعوت کند. همچنین، با قراردادن آشپزخانه در مرکز فضا، علاوه بر این که حوزه‌های دیگر کافه نیز جای خود را به خوبی پیدا کردند، تمامی مراحل درست‌کردن قهوه و شیرینی در معرض نمایش قرار می‌گیرد. به این ترتیب، پیچیدن بوی قهوه دمی یا شیرینی‌های داغ تازه از فر درآمده در فضا، خود به عنوان یکی از مولفه‌های مهم فضایی (که بسیاری از معماران آن را در نظر نمی‌گیرند)، جزیی از فرایند طراحی به شمار می‌آمد.
در میان عناصر شکل‌دهنده فضا، شاید بتوان گفت مهم‌ترین عنصر، صخره سنگی است. در بدو ورود به کافه، تصویری که بی‌شک، خاطره مشترک تمامی مشتریان این مجموعه خواهد بود، قابی است که امتداد این صخره، درگاه دایره‌ای بزرگ و یک درخت را در برمی‌گیرد. این عناصر، به‌خصوص صخره زردرنگ، به عنوان عنصری طبیعی و خالص، خطوط اولیه در شکل‌گیری فضای داخلی مجموعه و محور چینش تمامی میزهای دونفره و همچنین نورپردازی عمومی کافه به شمار می‌آیند.
طبیعت
طبیعت به عنوان جان‌مایه اصلی اشعار هایکو و همچنین عنصری جدانشدنی از معماری ژاپنی، یکی از مولفه‌های اصلی معماری داخلی این مجموعه است که در قالب مولفه‌های مختلفی، خود را نمایان می‌کند. استفاده از گیاهان بامبو در جداره‌های خارجی و شیشه‌ای بنا (به جای پرده)، قرارگیری صخره سنگی به عنوان عنصر مرکزیت‌بخش به فضا که تداعی‌بخش باغ‌های ذن ژاپنی است، تماس مستقیم افراد با مصالح به شکل طبیعی خود، از جمله سطح سنگی طبیعی میزها و سطوح چوبی با حداقل پرداخت، و در نهایت، قرارگیری تک‌درختی در تراس کافه، درست در محور اصلی ورودی و در امتداد صخره و درگاه دایره‌ای، همه از جمله مواردی‌اند که موید این موضوع هستند. در عناصر گرافیکی هم، طبیعت بازیگر اصلی است. بهترین نمونه این امر، استفاده از طرح کوه‌های مه‌آلود ژاپنی در مرکزیت دیوار اصلی کافه، به شکل دایره‌ای بزرگ است.
دایره
دایره به عنوان ساده‌ترین و در عین حال، کامل‌ترین شکل هندسی، فرمی است که در ذائقه بصری فرهنگ ژاپن سهم به‌سزایی دارد. این موضوع را می‌توان در بسیاری از مظاهر فرهنگی این کشور جست: از محصولات گرافیکی گرفته تا تعدد استفاده از موتیف‌‌های دایره‌ای‌شکل در معماری و البته که بارزترین این جریان را در پرچم این کشور می‌توان یافت. از همین‌رو، استفاده از دایره، یکی از پررنگ‌ترین مولفه‌های شکل‌گیری فرم‌های فضایی در کافه هایکو است. از بزرگ‌ترین آن‌ها که درگاه بزرگ دایره‌ای کافه یا حجم مدوری که نامرئی حاصل از چینش میزهای دایره‌ای است، گرفته تا دایره‌های بزرگ و کوچک قفسه‌ها یا حتی طرح گرافیکی دیوار اصلی، و در مقیاس جزئیات اجرایی، طرح دایره‌ای دوسانتیمتری ورق‌های پانچ‌شده سقف و مبلمان دست‌ساز کافه، همه و همه ردپای استفاده از فرم دایره‌ای را نشان می‌دهند.
ساخت همه چیز
طراحی و تولید تمامی اجزا محیط، در راستای رسیدن به وحدت فرمی و مفهومی در همه ساحات، امری است که یک پروژه معماری و به‌خصوص، یک پروژه معماری داخلی، به دنبال تحقق آن است. این مهم، در این پروژه و در ارتباط با شخصی‌سازی موردنظر کارفرما و همچنین خواسته متقابل تیم طراحی، محقق شد، تا آنجا که تمامی مبلمان کافه به صورت اختصاصی، برای این مجموعه طراحی و تولید شد. همچنین سقف یک‌پارچه سفید که خود پوششی است برای تاسیسات گرمایش و سرمایش و منابع نوری عمومی کافه، از جمله این موارد است. در راستای ساخت سقف، پنل‌های پانچ‌شده با ابعاد اختصاصی 120 در 120، با تمامی جزییات و اتصالات، در کارگاه ساخته شد تا با اتصال پیچ و مهره، از سقف اصلی مجموعه آویز شود. ناگفته پیداست که به منظور باز و بسته شدن پنل‌های سقف، در صورت نیاز به دسترسی به تاسیسات، می‌بایست به تمهیدات لازم و جزییات و اتصالات دقیق مربوطه نیز اندیشیده می‌شد. از دیگر مواردی که به صورت اختصاصی، فقط برای این مجموعه طراحی و ساخته شده بود، می‌توان از سه تیپ چهارپایه، پنج تیپ صندلی و نیمکت، در کنار پنج تیپ میز نام برد که با تکنیک خم لوله و ورق‌های پانچ‌شده ساخته شدند. ورق پانچ‌شده مورد استفاده در مبلمان مجموعه، به دنبال ایجاد حس شفافت فضایی و عبور نگاه در مجموعه انتخاب شد، مولفه‌ای که در ادامه، استفاده از منابع نوری شیشه‌ای برای نورپردازی موضعی را به دنبال داشت.
Haiku Coffeehouse
Architect: Niaresh Civil, Architecture & Planning
Location: Tehran, Iran
Date: 2017
Area: 180 sqm
Status: Completed
Client: Mohamadali Hosseini, Behzad Ahmadi
Design: Mohamad Gerami
Construction & Supervision: Erfan Akhavan, Rouzbeh Mahmoodi
Furniture: Amin Hosseinirad
Photo: Mohamadhasan Jamshidi
Haiku, poem, Japan, Zen, simplicity, peace, brightness, the crowd in Karimkhan Street, Tehran, quietness and Café; They are all concepts that expand in mind like ink drops in a glass of water and in the end, what remains is just a sediment of all these colors and senses. This precipitated substance is an image of a space, a space named as Haiku café which this time, it is shapening thousands of miles away from its origin, in a crowded city of Tehran.
Similar to atmosphere in the poems, Haiku coffeehouse is a bright café, a place where redefines the meaning of gathering. However, unlike common cafes around Tehran which try to convey a sense of dark coziness, Haiku is an open and liberated space. In other words, unlike its counterparts with their sharp and dark materials, localized illumination and few window openings towards daylight, the concept of space in the coffeehouse is quite similar to the poem: bright, transparent and without any secrecy. This clarity is observable in many spatial parameters: lighting, materials, colors and details. Luckily, this design approach was in precise coordination with the property of the client, a space with three transparent glass facades, with full connectivity with its surrounding urban textile, a place that is bright along the day and transparent during the night. Hence, it is safe to say that transparency and visual penetration is the criteria that plays a crucial role in design approach, especially for lighting strategy and furniture design.
One of the most important issues, during this project, was zoning of activities which was tackled with a consistent interaction with the clients to recognize their real needs. As an instance, it was decided to define a space near the entrance, as take-away area which invites hasty pedestrians of Karimkhan St. to briefly have a cup of coffee. Also, with kitchen being located in the center of space, in addition to defining the adequate place for other elements of a café, all the steps of making coffee and cookie are exposed. Therefore, the aroma of coffee or hot fresh biscuits become an inseparable element of space which is foreseen during design process.
Another crucial element that plays a critical role in arrangement of space, is the rocky cliff. Perhaps, the most memorable picture that every costumer would remember about Haiku coffeehouse is a image consisted of an axis that involves the rock, circular doorway and the tree. These elements, especially the beige rock, where the primary baselines of the design that oriented all two-seat tables and general illumination of café.
Nature
Nature, as the initial essence of haiku poems and also of Japanese architecture, is a principal element of interior architecture in this piece that reveal itself in several aspects. Using bamboo trees in exterior face as shader, placing the rock as the centroid of the space that evokes Japanese Zen gardens, using materials as their raw form with minimum alteration such as natural stone face of the tables or raw wooden sheets of shelves, and the last but not least, situating a single willow tree in the truss, at the end of the vigorous entrance axis, all reaffirm the importance of nature in the space.
Circle
Circle as the simplest and yet the most exclusive geometric shape, plays a great role in aesthetic taste of visual culture in Japan. This can be found in several cultural aspects of the country: graphic symbols in the cities, using of circular motifs in Japanese architecture and of course, the most obvious aspect is the emblem in Japanese flag. That is why circular shapes are in an extensive use in order to define spatial forms and conditions. As instance, the interior gate known as The Big Circle separating inside of the café from balcony, the invisible round space that is created via circular arrangement of two-seat tables, graphic patterns on the walls and furniture, all and all include multiple usage of circular shapes.
Crafting Everything
Every architectural project, especially every interior design and renovation tends to reach a formal and conceptual integration. In an ideal world, the architect designs and manufactures every single component, but this increases the cost and construction time. In this project, to achieve this customization that was client’s intention, many components is designed and manufactured accordingly. In such extent, that every single furniture, every panel in ceiling, shelves and lighting, all and all were customized for this project. The ceiling is made with 120 cm square panels. These panels are made in factory with all required details and joints and assembled in the space hanging from main structure. There is no need to mention that some meticulous detail is designed for ceiling panels, in case of need for maintenance of mechanical facilities or lights. Also, in terms of furniture, 3 types of stool, 5 types of chair and bench with 5 types of table are designed for this project and crafted with pipe folding technique and punched metal sheets. The reason that metal sheet is used in furniture is due to visual penetration, as primary concept of design process.