مسجد دانشگاه جیرفت

دفتر معماری رازان (سیدنوید امامی)

موقعیت: جیرفت، کرمان، ایران
تاریخ: ۱۳۹۷
مساحت: ۳۹۵۰ مترمربع
وضعیت: طرح پیشنهادی مسابقه / رتبه چهارم
کارفرما: دانشگاه جیرفت
تیم طراحی: سعید سوری، ایمان قدرتی، شقایق دانشمند، نیلوفر نوشیروانی، غزال فرهادیان

مساجد از صدر اسلام تاکنون، همواره علاوه بر عملکرد عبادی، دارای عملکردهای متنوع اجتماعی، فرهنگی و … بوده اند که این موضوع از طریق ایجاد ارتباط بین مسجد با بافت مجاور، باعث سرزندگی و حیات دائمی مسجد شده است. البته ارتباط و درهم‌آمیختگی صحن مساجد معروفی چون مسجد امام بازار تهران، مسجد جامع اصفهان، مسجد جامع یزد و … با کاربری‌های همجوار، اگرچه بر میزان استفاده از این فضاها افزوده است، اما گاه تداخل عملکردهای بافت مجاور با عملکرد مسجد، باعث کم‌رنگ‌شدن حریم مسجد و عدم رعایت شان آن شده است، مانند اتفاقی که در بازار تهران، با حضور دست‌فروشان در راهروهای صحن مسجد امام می‌افتد.

مجموعه مسجد دانشگاه جیرفت نیز بایستی بیش از هر چیز به حضور دانشجویان در مجموعه تکیه داشته باشد، مجموعه‌ای که بخشی از زندگی دانشجویی باشد و قسمت‌های مختلف آن با انعطاف‌پذیری بالا، مکمل نیازهای مختلف دانشجویان در دانشگاه باشد. اما در اکثر مساجد دانشگاهی، مهم‌ترین معضل، متروکه‌بودن آن در زمان‌های برگزاری نماز است و اینکه مسجد به محلی برای استراحت و گذراندن اوقات فراغت دانشجویان تبدیل می‌شود. اگرچه ایجاد کاربری‌های جذاب برای دانشجویان در جوار مسجد، باعث حضور بیشتر و پویایی و تحرک در مجموعه خواهد شد، اما عموما کاربری‌هایی از این نوع با عملکرد و شان مسجد و یادمان شهدا هم‌سو نیستند.

سوال مهم پروژه برای ما این بود که چگونه می‌توان با ایجاد کاربری‌های جذاب و مکمل فضاهای دانشگاه برای دانشجویان، مجموعه مسجد و یادمان را به قلب تپنده دانشگاه تبدیل کرد، بدون اینکه حضور دانشجویان و استفاده از این فضاها خدشه‌ای به عملکرد و شان مسجد و یادمان شهدا وارد کند؟ پاسخ ما به این دوگانه ارزشی (شان فضای معنوی مسجد و ارزش‌های اجتماعی محیط دانشگاهی)، تعریف کاربری‌ها در سطوح مختلف و بازتعریف ارتباط و اتفاقات بین آن‌ها بود. بر این اساس، مجموعه مسجد و یادمان شهدای دانشگاه جیرفت در چهار سطح طراحی شده است.

سطح ۱: مسجد (نمازخانه)
مسجد در بالاترین سطح و در مرکز مجموعه، به دور از قیل‌وقال‌های فضای دانشگاهی قرار گرفته است تا علاوه بر حفظ موجودیت مستقل و نمادین خود، فضایی آرام و مقدس را برای نمازگزاران ایجاد کند. مراسم و آیین‌های مذهبی در این فضا برگزار می‌شود و ارتباط آن از چهار جهت با سایت برقرار شده است تا مانند موجودی زنده، دارای حیات معنوی در طول روز باشد.

سطح ۲: حیاط بالایی (مفصل ارتباطی)
ارتباط بین دانشگاه، مسجد، یادمان و حیاط پایینی از طریق این حیاط اتفاق می‌افتد، این فضا در طول سال، مکان مناسبی برای برگزاری مراسم مذهبی و غیرمذهبی و فعالیت‌های جمعی است.

سطح ۳: یادمان شهدا (مکان مقدس)
مراجعین برای زیارت یادمان شهدا وارد این فضای مقدس می‌شوند که مجاورت با مسجد و حیاط پایینی موجب پویایی و سرزندگی یادمان، و ایجاد اختلاف سطح، باعث حفظ شان یادمان شهدا در مواجهه با کاربری‌های مجاور می‌شود.

سطح ۴: حیاط پایینی، صحن (فراغت و استراحت)
کاربری‌های مکمل خدماتی و رفاهی مورد نیاز دانشگاه در این فضا تعبیه شده‌اند که به واسطه حضور دانشجویانی با سلیقه‌های مختلف، برای گذران اوقات فراغت و استراحت، به فضایی زنده و پویا تبدیل می‌شود. وجود رواق‌ها، فضای سبز، آب‌نما، سایه‌اندازی توسط مسجد و کاربری‌های همخوان با فضای جمعی، این فضا را به قلب تپنده دانشگاه تبدیل و بستر مناسبی را برای تحقق کارکردهای اجتماعی و فرهنگی ایجاد می‌کند.

Jiroft University Mosque

Razan Architects (Navid Emami)

Location: Jiroft, Kerman, Iran
Date: 2018
Area: 3,950 sqm
Status: Competition Proposal / 4th Place
Client: University of Jiroft
Design Team: Saeed Souri, Iman Ghodrati, Shaghayegh Daneshmand, Niloofar Nooshirvani, Ghazal Farhadian