فرشاد مهدی‌زاده، برنده فستیوال جهانی معماری ۲۰۱۴، در گفت‌وگو با «معمار ایرانی»:
مساله اصلی معماری، فرم نیست، نگاه به جغرافیا و بستر کار است.

اولدوز فضلعلی

در ابتدا لازم می‌دانم از طرف خودم و همکارانم در سایت معمار ایرانی، کسب این موفقیت ارزشمند را به شما تبریک بگویم. باعث افتخار ماست که اولین گفت‌وگوی معمار ایرانی را با برنده فستیوال جهانی معماری امسال داشته باشیم. اگر اجازه بدهید بحث‌مان را از اینجا شروع کنیم که فستیوال جهانی معماری از چه جایگاهی در دنیای معماری برخوردار است و آثار معماری در این فستیوال چگونه انتخاب می‌شوند؟
این فستیوال در حال حاضر به مدت ۷ سال است که برگزار می‌شود و یکی از مهم‌ترین اتفاقات معماری دنیاست، جایی است که همه معمارها و شرکت‌های بزرگ می‌توانند گرد هم بیایند و کارشان را ارائه بدهند و با یکدیگر گفتگو و بحث کنند. سوای اینکه این فستیوال مکانی است که معماران با ملیت‌های مختلف می‌توانند معماری‌شان را معرفی کنند، یک جایگاه فوق‌العاده عالی نیز هست برای اینکه معمارها با یکدیگر و با روند و جریان روز معماری دنیا آشنا بشوند. از نکات مهم دیگر، سطح بالای داوران و تسلط آنها در درک و خوانش ایده پروژه‌هاست. به طور کلی، مسئله‌ای که در این فستیوال برای داوران خیلی مهم بود، شفاف‌بودن ایده، پاسخ‌دادن به مسئله بستر و احترام‌گذاشتن به جغرافیایی که معماری در آن قرار دارد، از طریق ایده‌ای ناب و راه‌حلی معمارانه بود.

آیا معماران در فستیوال از پروژه‌هایشان دفاع نیز می‌کنند؟
بله، یکی از قسمت‌های جالب فستیوال این است که شما باید از پروژه‌تان دفاع کنید و نحوه بیان معمار امتیاز بسیار بالایی دارد و اینکه معمار چگونه از کارش دفاع می‌کند، از نگاه داوران بسیار ارزشمند است.

شما با دو پروژه در فستیوال امسال شرکت کرده بودید. ابتدا بپردازیم به پروژه‌ای که در گروه تجاری به عنوان برنده انتخاب شد، یعنی مرکز تجاری شهر رویاهای اصفهان. به نظر خودتان، چه ویژگی‌هایی باعث انتخاب این پروژه از سوی هیات داوران شده است؟
من فکر می‌کنم چیزی که در این پروژه مهم بود، از یک طرف، نحوه جواب‌دادن به برنامه و طرح مساله بود که خوب جزو لاینفک معماری است؛ اینکه این پروژه چگونه به بستر خودش، به شهر اصفهان و به سایت اطرافش احترام گذاشته و با توجه به آنها طراحی شده است و از طرف دیگر، معرفی یک شخصیت معماری که ایرانی ‌است. به نظر من، معماران ایران تازه شروع کرده‌اند به معرفی معماری ایرانی در سطح جهان، مثلا ویلای شمس، ایده کوشک و خانه شریفی‌ها مساله درون‌گرایی را مطرح کردند که از نظر داوران بسیار جالب بود. من فکر می‌کنم اینکه مرکز تجاری شهر رویاهای اصفهان توانسته است ایده مراکز تجاری را در بافت شهر اصفهان، با الهام‌گرفتن از بازار این شهر تغییر بدهد، برای داوران هیجان‌انگیز و دوست‌داشتنی بود.

اما برویم سراغ پروژه بعدی شما، آپارتمان مسکونی آبادان که در گروه خانه فینالیست بود.
پروژه آبادان، پروژه‌ای است که تقریبا ۱۰ سال پیش، آن را طراحی کرده‌ام و با اینکه این پروژه را بسیار دوست دارم، اما دفاع کردن از آن در فستیوال، برایم کمی سخت بود، نه به دلیل اینکه این پروژه کیفیت نداشت، بلکه به دلیل اینکه فکر ۱۰ سال پیشم بود و نحوه فکرکردن من به معماری، قطعا بعد از ۱۰ سال، خیلی تغییر پیدا کرده است. مسئله‌ای که این پروژه را برای من هیجان‌انگیز می‌کند، این است که در جنوب ایران اتفاق افتاده و پاسخگو نسبت به مسائل جنوب ایران و اقلیم آن است که فکر می‌کنم الان کمتر به آن توجه می‌شود. به نظر من، جنوب ایران جایی است که از لحاظ معماری نسبتا فراموش شده است، با اینکه کانتکست بسیار قوی‌ای دارد. ما در این پروژه، سعی کردیم یک معماری وارداتی نداشته باشیم و با جنس خود معماری جنوب و با المان‌های آن کار کنیم و طراحی را با توجه به جغرافیای جنوب پیش ببریم.

چرا این دو کار شما به لحاظ فرم، تیپولوژی متفاوتی نسبت به پروژه‌های متداول دارند؛ مثلا وقتی به آپارتمان مسکونی آبادان نگاه می‌کنیم، شاید نتوانیم در نگاه اول، کاربری آن را حدس بزنیم یا مرکز تجاری شهر رویاهای اصفهان به نسبت مراکز تجاری‌ای که امروزه ساخته می‌شوند، ساختار متفاوت‌تری دارد؟
من اعتقادی ندارم به اینکه معمار باید یک خط خاص داشته باشد، ولی معمار می‌تواند طرز فکر و استراتژی مشخصی در نحوه برخورد با معماری داشته باشد. مساله اصلا فرم نیست، مساله اصلی، همان‌طور که گفتم، نگاه به جغرافیا و نگاه به سایت و بستر کار است. من فکر می‌کنم اگر مرکز تجاری شهر رویاها متفاوت است، دلیلش این نیست که من متفاوت طراحی کردم، دلیلش این است که اصفهان بستر ارزشمندی‌ است و مراکز تجاری دیگری که امروزه در اصفهان وجود دارند، محصول ایده‌های وارداتی هستند که به صورت پکیج وارد ایران می‌شوند، در حالی که با یک مرکز تجاری در اصفهان، قطعا باید برخورد متفاوت‌تری نسبت به مراکز تجاری دیگر بشود.

در پایان، ضمن تشکر از اینکه وقت‌تان را در اختیار ما قرار دادید، می‌خواستم نظرتان را درباره سایت معمار ایرانی بدانم؟ خوشحال می‌شویم اگر پیشنهاد یا انتقادی دارید، مطرح بفرمایید.
سایت معمار ایرانی از گرافیک خوبی برخوردار است و ارتباط کلیدی که با معماران دارد، جالب است. این سایت، تمام کارهای ما را به خوبی رصد می‌کند و به تصویر می‌کشد. مشکل مهمی که همیشه در معماری ایران و اصولا به نظر من، در روند تحقیق در ایران داشته‌ایم، ضعف در بایگانی‌ و مستندسازی بوده است. سایت شما و سایت‌های دیگری که به موازات شما دارند کار می‌کنند، قطعا نقش خیلی مهمی در آینده خواهند داشت.
اگر اجازه بدهید دوست دارم در پایان، به این نکته اشاره کنم که امسال، ما ایرانی‌ها با شش پروژه به فستیوال جهانی رفتیم و این اتفاق خیلی خوبی بود، چون ما یکی از کشورهایی بودیم که نسبت به کشورهای دیگر، تعداد زیادی پروژه فینالیست داشتیم که پروژه‌های خیلی خوبی هم بودند. برای من، همراهی این دوستان بسیار ارزشمند بود؛ دوستانی که رقیب نبودند، بلکه همراه و باعث دلگرمی بودند. در اینجا می‌خواهم از تمام دوستانی که در فستیوال شرکت کردند، تشکر کنم. قطعا سال بعد، ما شاهد جایزه‌های زیادی از این عزیزان خواهیم بود و امیدوارم در آن مقطع، حامی خوبی برای آنها باشم.