گفت‌وگو با نشید نبیان، معمار پاویون ایران در اکسپوی ۲۰۲۰ دوبی:
پاویون ایران تنها پاویون در اکسپو است که به‌ صورت یک بنای تکینه طراحی نشده است.

نگار ذکایی

نمایشگاه اکسپو که پس از المپیک و جام جهانی فوتبال، از بزرگ‌ترین رویدادهای جهان شناخته می‌شود، قرار بود سال ۲۰۲۰ در دوبی برگزار شود، اما کرونا آن را یک سال به تعویق انداخت. آغاز این رویداد، اول اکتبر ۲۰۲۱، برابر با ۹ مهر ۱۴۰۰ بود که تا ۳۱ مارس ۲۰۲۲، برابر با ۱۱ فروردین ۱۴۰۱ ادامه خواهد داشت. شعار امسال اکسپو، «پیوند ذهن‌ها، خلق آینده» است. ایران هم در پاویونی به وسعت ۲۰۱۴ متر که حدود ۱۴ میلیون درهم امارات، معادل ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار دلار، برای آن خرج کرده، در این اکسپو حاضر شده است. با این حال، برخی از بازدیدکنندگان، کارشناسان و حتی متولیان اکسپو، با طرح برخی انتقادها از پاویون ایران، مسائلی چون همخوان‌نبودن آن با شعار اکسپو را مطرح کرده‌اند. به همین‌ جهت، تصمیم گرفتیم با نشید نبیان، یکی از طراحان پاویون ایران، گفت‌وگویی داشته باشیم و صحبت‌های او را درباره نحوه طراحی این پاویون بشنویم.

پیشینه طراحی پاویون ایران
در این دوره، جهت بررسی صلاحیت مشاوران برای طراحی پاویون ایران در اکسپو، یک اعلان عمومی صورت گرفته و در آن عنوان شده بود که مشاورین دارای گواهینامه صلاحیت خدمات مشاور، و مشاورینی که دارای جوایز ملی و بین‌المللی هستند، می‌توانند برای احراز صلاحیت اقدام کنند. به همین جهت، مجموعه‌ای از فرم‌های مختلف در اختیار مشاوران قرار گرفته بود که می‌بایست برای ثبت پروژه‌هایی که قبلا کار کرده بودیم، جوایزی که به دست آورده بودیم، و تحویل معرفی‌نامه‌ از کارفرماهای پروژه‌های پیشین انجام‌شده توسط خودمان، از این فرم‌ها استفاده می‌کردیم. همچنین خواستار مستندی متنی بودند که در آن اعلام کنیم در صورت احراز صلاحیت برای طراحی پاویون، از چه دریچه و با چه فلسفه طراحی، به پروژه ورود خواهیم کرد. پس از ارائه‌ این مدارک، تعدادی مشاور را انتخاب و احراز صلاحیت کردند و بین آنها یک مسابقه طراحی برگزار شد که این مسابقه، هم درباره کالبد و بنای پاویون ایران در اکسپو بود، و هم درباره کیوریتوری یا طراحی و کارگردانی روایتی که قرار بود در پاویون ایران به جامعه جهانی ارائه شود. داوران این مسابقه طرح سه گروه را طرح‌های شایسته اعلام کردند که ما طرح دوم اعلام شده بودیم. در مرحله بعدی، از گروه ما و گروه اول خواسته شد که بیشتر به بخش محتوایی بپردازیم و بودجه پروژه را نیز برآورد کنیم. ستاد اکسپو که در شرکت نمایشگاه‌ها، برای تصمیم‌گیری‌ درباره پاویون ایران تشکیل شده بود، روی نتیجه پیشنهادات تدقیق‌شده در این مرحله، نظر داد و به صلاحدید خود تصمیم گرفت طرح کالبدی ما اجرا شود.

عدم درک درست متولیان از ماهیت محتوایی پاویون
در پروسه‌ توسعه طرح پیشنهادشده به مستندات اجرایی، و پس از انعقاد قرارداد ارائه خدمات فنی‌ـ‌مهندسی بنای پاویون ایران، متوجه شدیم ساختاری که پاویون‌ها در آن طراحی و اجرا می‌شوند، به‌ گونه‌ای است که مشاور طرح یا معمار کنترلی روی محتوای ارائه‌شده ندارد. علتش هم این است که شرکت نمایشگاه‌ها موظف است محتوای تولیدشده توسط نهادهای مختلف مدیریتی‌ـ‌حکومتی را در پاویون به نمایش بگذارد. در واقع، قرار بود بهره‌برداری بخش‌های مختلف پاویون بین نهادهای مختلف دولتی، مانند سازمان گردشگری، وزارت فرهنگ، بخش‌های اقتصادی، توسعه تجارت، اتاق‌های بازرگانی و … تقسیم شود و این نهادها محتوای خود را در بخش‌های مختلف پیاده کنند. به همین جهت، برداشت هر کدام از وزارتخانه‌ها این بود که چون یکی از وزارت‌خانه‌های دولت جمهوری اسلامی ایران هستند، باید دستاوردهای خود را به پاویون جمهوری اسلامی ایران بیاورند. حتی استان‌ها هم در بهره‌برداری از پاویون، احساس حق می‌کردند و اصرار داشتند که «سهم ما از پاویون ایران چیست؟ ما از استان‌های این مملکت هستیم و این هم پاویون مملکت ماست، پس باید حضور داشته باشیم.» بنابراین، به نظر من، درک درستی از ماهیت محتوایی که باید در پاویون ایران ارائه شود، وجود نداشت. پاویون ایران پلتفرمی برای پوشش تمام دستاوردهای نهادهای حکومتی نیست، بلکه بستری است برای شرکت یک ملت در یک المپیک فرهنگی. بنابراین باید با یک بهره‌برداری منسجم، و با یک مدیریت هنری یا کارگردانی محتوایی و یک روایت مشخص، بر روی وجوه متمایزکننده یک ملت و فرهنگ و تمدن آن تمرکز کند. به عنوان معمار کالبد، پیشنهادم این است که در دوره‌های بعدی، طراحی محتوا و متعاقبا، طراحی داخلی پاویون را در اختیار معمار قرار دهند. 

ایراد ساختاری در نحوه تعریف پروژه پاویون ایران
حقیقت امر این است که ما محتوا را به تفکیک اینکه در هر کدام از اسکرین‌ها، چه محتوای دیجیتالی باید پخش شود، و به تفکیک اینکه در هر کدام از فضاها، کدام وجه متمایزکننده‌ ایران (نه کدام ارگان یا نهاد) به عنوان یک عرصه فرهنگی‌ـ‌جغرافیایی، باید ارائه شود، به کارفرما ارائه کردیم؛ اما به‌ واسطه وظیفه‌ای که بر عهده کارفرما بود و می‌بایست پاسخگوی تمامی نهادها باشد، محتوای ما را کنار گذاشتند و تنها کالبد بیرونی طرح را اجرا کردند. در واقع، مشاور از طراحی داخلی، تولید محتوا و سناریوی محتوایی کلی پروژه کنار گذاشته شد. با اینکه در شرح خدمات‌مان نبود، ولی زمانی که می‌فهمیدیم سالنی به نهادی برای بهره‌برداری معرفی شده است، خودمان را به بهره‌بردار معرفی و اعلام می‌کردیم که حاضریم به صورت رایگان، به آنها کمک کنیم؛ به این صورت که باید به ما اطلاع می‌دادند که قصد نمایش چه چیزی را دارند تا ما نیازهای آنها را در طراحی کلی پروژه لحاظ کنیم، ولی در نهایت، تنها یکی از بهره‌برداران از ما کمک جدی گرفت. البته من ایراد این مسئله را از جانب نظام کارفرمایی نمی‌بینم، بلکه فکر می‌کنم که این یک ایراد ساختاری در نحوه‌ تعریف این نوع پروژه‌ها، و در نحوه ارتباطات بین سازمانی ارگان‌های متولی محتوی است؛ یعنی هر فرد دیگری هم کارفرما بود و قرار بود به کلیه نهادهای دولتی یک مملکت ۸۰ میلیونی جواب دهد و همه اینها را راضی نگه دارد، مدیریت محتوا باز هم از کنترل همه خارج بود.

طرح محتوایی پیشنهادی معماران پاویون
تم اعلامی اکسپوی ۲۰۲۰، «پیوند اذهان و خلق آینده» بود. آغاز طراحی پروژه نیز همزمان بود با شروع ریاست‌جمهوری آقای ترامپ، که دستور خروج آمریکا از برجام را امضا کرده بود. نتیجه‌ آن دستور، مجموعه تحریم‌های شدیدی بود که حتی بر عملکردهای غیرسیاسی ایرانیان نیز اثر می‌گذاشت. به عنوان مثال، ما معماران، پروژه‌های احداث‌شده خود را برای مسابقات مختلف بین‌المللی ارائه می‌کنیم، و یکی از اولین سوال‌هایی که در فرم‌های چنین مسابقاتی باید به آن جواب بدهیم، مختصات جغرافیایی محل احداث پروژه است. چنین فرم‌هایی طبیعتا لیستی دارند که از طریق آن، کشور محل احداث پروژه را انتخاب می‌کنیم، اما  در اوج تحریم‌ها، زمانی که به دنبال نام ایران در این لیست می‌گشتیم، پیدا نمی‌کردیم. این لیست به صورت اتوماتیک، دارای اسامی کلیه کشورهاست و نبود نام ایران در آن، می‌تواند نشان دهنده حذف عمدی آن باشد. فکر کردیم که در چنین شرایطی، آنچه که پاویون ایران باید نشان دهد، این است که این ملت و این عرصه جغرافیایی‌ـ‌تمدنی قابل حذف‌کردن از نقشه جغرافیای جهانی نیست. بعد از مدتی، به این فکر کردیم که کشوری که از آن ابراز وجود می‌کنیم، چه مشخصاتی دارد که آن را شاخص می‌کند؟ وجوه تمایز آن چیست؟ چون اکسپو عملا یک المپیک فرهنگی است، وقتی ملت‌ها و کشورها در آن شرکت می‌کنند، باید روی وجوه تمایز خود به عنوان عرصه‌های تمدنی و فرهنگی، مانور بدهند. ما نیز هفت وجه تمایز را چه در گذشته و چه در وضعیت و شرایط موجود، که شاخصه‌های تمدن و عرصه تمدنی ما هستند، در جلسات طوفان فکری که بینارشته‌ای اتفاق می‌افتاد و از تخصص‌های مختلف، چون مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی، طراحی داخلی، طراحی صنعتی،  معماری، مشاوره‌ هنری و تکنولوژیک، در آنها حضور داشتند، مشخص کردیم.

شاخصه‌های ایرانی مورد توجه در طراحی پاویون ایران
از گذشته تا حال، جغرافیای چهارفصل ایران از شاخصه‌های مهم ماست. در باب جغرافیا، با وجود اینکه ایران نسبت به خیلی از کشورها، وسعت چندانی ندارد، ولی کشورهای کمی داریم که این مشخصه را داشته باشند؛ یعنی صبح می‌توانید در دامنه‌ البرز اسکی کنید و شب در خلیج فارس شنا کنید. همچنین هنر ایران نیز شاخصه‌ مهمی است که ما از بین کلیه حوزه‌های هنری، سبک مینیاتور در نقاشی را انتخاب کردیم، چرا که مینیاتور نوع خاصی از روایت‌گری دارد که کاملا از الگوها و روش‌های دیگر روایت‌گری متفاوت است. شما در مینیاتور، نقطه‌ مرکزی و دارای اولویت بصری، آن‌گونه که در سنت پرسپکتیو غربی، شاهد آن هستیم، ندارید؛ یعنی وقتی قصه‌ای در مینیاتور نقش می‌بندد، این قصه یک روایت و سوژه مرکزی ندارد. روایتی که در مینیاتور به مخاطب داده می‌شود، روایتی است که از خردروایت‌های موازی تشکیل می‌شود؛ یعنی هر بخشی را که فریم کنید، بخشی از قصه است؛ تقدم و تاخر و اولویت‌بندی ندارد، در حالی که در الگوی غربی یا سنت پرسپکتیو، در روایت به تصویر کشیده‌شده، یک نقطه‌ عطف وجود دارد. زمانی که به یک تصویرگری یا نگارگری دارای پرسپکتیو نگاه می‌کنید، اثر دارای یک موضوع اصلی است، ولی در مینیاتور، این‌گونه نیست و ما روایت‌های موازی داریم. این موضوع برایمان جالب بود، چرا که فکر کردیم ارائه روایت‌های موازی از ایران معاصر، راه‌حلی برای برون‌رفت ایران از بحران و خصومت جهانی است، و جامعه‌ جهانی باید بفهمد که ایران تنها یک روایت ندارد، بلکه هزاران وجه دارد، و اگر قرار است غیرمتعصبانه با آن برخورد شود، باید در کلیتش شناخته شود. در واقع، جامعه‌ جهانی باید بداند که ایران دارای فرهنگ شاخص، تمایزات اجتماعی، سبک‌های زندگی و اقشار مختلف است. به همین خاطر، این برداشت ما از پتانسیل‌های سنت مینیاتور، در طراحی کالبد پاویون خیلی تاثیرگذار بود.

محتوای پیشنهادی سالن‌های اول تا سوم پاویون
در طرح محتوایی پیشنهادی، سالن اول پاویون ایران مختص ارائه‌ اطلاعات و خوش‌آمدگویی به مهمانان و مراجعان، و سالن دوم آن مختص هنر مینیاتور معاصر بود. علت انتخاب هنر به این موضوع برمی‌گردد که یکی از وجوه در حال کسب موفقیت ایرانیان در عرصه‌های جهانی، هنر معاصر ایران است، به‌طوری‌ که در حراجی‌های بزرگ، آثار هنرمندان ایرانی با قیمت بالا چکش می‌خورد، و این یعنی جامعه جهانی هنر معاصر ایران را با آغوش باز پذیرفته است. بنابراین هنر یکی از وجوه تمایز و به اصطلاح، شاخصه‌ رقابتی ایران امروز است. البته این سالن در نهایت، به گردشگری اختصاص داده شد. سالن شماره سه را به رسم‌الخط پارسی و معاصرسازی آن توسط هنرمندان ایران امروز اختصاص داده بودیم، چون خط ابزار روایت‌گری است و اگر می‌خواهیم خصومت‌ها نسبت به کشورمان کم شود، باید با تمدن‌های دیگر وارد گفت‌وگو و روایت‌پردازی شویم. البته این سالن در نهایت، به فرش اختصاص داده شد.

محتوای پیشنهادی سالن چهارم پاویون
سالن شماره چهار را به گردشگری اختصاص داده بودیم، زیرا حوزه‌ای است که در صورت سرمایه‌گذاری درست، می‌تواند موجب گردش و توسعه‌ اقتصاد شود. سالن چهارم همان سالنی است که به آن تماشاخانه می‌گفتیم. این تماشاخانه شامل ۱۶ چشمی بود که پیشنهاد کرده بودیم از درون آنها ویدئوی زنده ۱۶ مقصد توریستی ایران دیده شود، یعنی زمانی که مخاطب چشم خود را روی این پرتال قرار می‌داد، گویی به صورت دیجیتال، به آن نقطه از ایران پرت می‌شد؛ ولی بنا بر دلایلی مانند مسائل امنیتی و امکان هک‌شدن ویدئوهای پخش زنده و احتمال نمایش تصاویری که در شان ایران نیست، پیشنهاد پخش ویدئوهای زنده را رد کردند. با این حال، پیشنهاد دادیم که تصاویری به مدت یک شبانه‌روز ضبط و سپس پخش شود، ولی این امر هم محقق نشد. در حال حاضر، مجموعه‌ای از محتواهای ویدئویی که از قبل در آرشیوهای مختلف وجود داشت و به وجه‌های مختلف فرهنگی ایران می‌پردازند، در حال نمایش در این سالن است.

محتوای پیشنهادی سالن پنجم پاویون
سالن شماره‌ پنج را به زعفران اختصاص داده بودیم. در ایران، محصولاتی مانند زعفران، خاویار، فرش و … داریم که به لحاظ استراتژیک، به اسم ما مهر خورده است. البته که چین و هند سعی می‌کنند این بازار را از ما بگیرند، ولی حتی در این حالت هم به فرش تولید چین، فرش ایرانی (Persian Carpet) می‌گویند. اگر قصد داریم این بازارها را برای آیندگان حفظ کنیم، باید نام این محصولات را به اسم ایران حفظ کنیم. به همین خاطر، تصمیم گرفتیم یکی از سالن‌ها به زعفران اختصاص داده شود، و به موضوع زعفران، از دریچه نظام‌های معاصر در توسعه‌ اقتصاد خرد نگاه کنیم. امروز در ایران، استارت‌آپ‌هایی مانند استارت‌آپ «کشمون» را داریم که مستقیما مشتری را به تولیدکننده وصل می‌کنند، به این صورت که بازار جهانی به‌جای خرید یک محصول ایرانی از شرکت‌های بزرگ تجاری‌ـ‌اقتصادی، مستقیما با تولیدکننده در ارتباط خواهد بود و آن تولیدکننده را خواهد شناخت. این امر موجب می‌شود بازار تولیدکننده‌های ایرانی در رقابت جهانی حفظ شود. به همین جهت، مشخصا استارت‌آپ «کشمون» را برای این کار معرفی کردیم، زیرا یکی از موفق‌ترین‌ها در این زمینه است؛ ولی در نهایت، این محتوا به‌طور کلی نادیده گرفته شد و سالن را در اختیار متولی‌ای قرار دادند که با محوریت صنعت معدن، در حال بهره‌برداری از این سالن است.

محتوای پیشنهادی سالن ششم پاویون
سالن شماره‌ شش را به عرقیجات سنتی اختصاص داده بودیم؛ فضایی را در نظر گرفته بودیم که مخاطبین در آن تجربه‌ چاشتی داشته باشند. سنت عرقیجات و ادویه‌جات طبیعی ما با توجه به منحصربه‌فردبودن آن، یکی از مشخصاتی است که می‌توانیم با آن در بازار جهانی مانور دهیم. برای سالن شماره‌ شش، یک محتوای تصویری با پرتره‌هایی از چهره‌های ایرانی پیشنهاد کردیم که در شش صفحه‌ دیجیتال مدام تغییر می‌کردند، زیرا معتقد هستیم که جامعه جهانی باید بداند که ایران کشور هزار قوم است و هزار و یک چهره دارد. وقتی می‌گوییم ایرانی، منظور ما می‌تواند لر، کرد، ترک و … باشد. در واقع، قرار بود در آن فضا با چهره‌ها و مزه‌های مختلف ایرانی روبه‌رو شویم. البته این سالن را هم در نهایت، به سه گروه اقتصادی دادند که قرار بود برایش محتوا بیاورند.

محتوای پیشنهادی سالن هفتم پاویون
سالن شماره هفت، رستوران است که آن را هم‌هوا با بیرون در نظر گرفتیم، به این دلیل که دیده‌شدن تجربه‌های چاشتی از بیرون، باعث جذب بیشتر رهگذران می‌شود. پیشنهاد ما برای این غرفه، نصب یک دیجیتال اسکرین بزرگ بود که هر روز یکی از فضاهای تجربه چاشتی در ایران را نمایش دهد و ارتباط مستقیمی بین کسانی که مثلا در رستورانی سنتی در اصفهان نشسته‌اند و افرادی که در پاویون ایران غذا می‌خورند، اتفاق بیفتد. در حال حاضر، رستوران همچنان روباز است، اما از آن دیجیتال اسکرین به منظور دیگری استفاده می‌شود.

محتوای پیشنهادی سالن هشتم پاویون
سالن شماره هشت یک استیج یا تئاتر هم‌هوا با بیرون است که آن را به صورت روباز در نظر گرفته بودیم و اکنون هم به همان‌گونه است، ولی پیشنهاد ما برای محتوای آن، ترکیبی از هنرهای دراماتیکی بود که دارای وجه سنتی و معاصرسازی‌شده هستند، در واقع، ترکیبی از موسیقی نواحی و تعزیه‌های مدرن. سنت تعزیه یک مشخصه بسیار ایرانی و نوعی از روایت‌گری مذهبی است که به‌شدت ایرانیزه شده است. در نظر داشتیم از کارگردان‌های مختلف دعوت شود تا قصه‌های ملل را به یک تعزیه‌خوانی تبدیل کنند. اکنون موسیقی نواحی را داریم، ولی پیشنهادی که برای ایرانیزه‌کردن قصه‌های ملل داشتیم، نادیده گرفته شد.

محتوای پیشنهادی سالن نهم پاویون
سالن شماره نه که به معاونت علمی فناوری ریاست‌جمهوری سپرده شده، تنها سالنی است که به پیشنهاد ما عمل کرده‌اند. در نتیجه‌ جلسات مختلفی که بین ما برگزار شده، یک پروجکشن (تلویزیون پیشتابی) سه‌بر ۲۷۰ درجه نصب شده است که مجموعه ویدئوهایی را با موضوع تأثیر تکنولوژی بر روزمرگی ایرانی‌ها در وضعیت معاصر، به نمایش می‌گذارند. همواره برای جامعه جهانی، این سوال مطرح است که آیا قشر مولد تحصیل‌کرده شهری ایرانی مانند آنها زندگی می‌کنند؟ که در پاسخ باید گفت: بله، و همان‌قدری به تکنولوژی دسترسی دارند که آنها دارند، و حتی در مواردی بیشتر. زیرا ۴۰ سال بسته‌بودن اقتصاد ایران و بالای ۳۰ سال در تحریم بودن، موجب شده که شرکت‌های تکنولوژیک و استارتاپ‌ها یک جایگزین وطنی برای هر اپلیکیشن خارجی طراحی کنند. به عنوان نمونه، اگر در همه دنیا از آمازون برای خرید آنلاین استفاده می‌کنند، در ایران دیجی‌کالا را داریم، و یا اگر در آنجا اوبر دارند، اینجا اسنپ داریم. محتوای این سالن از این جهت برای من جذاب است که سعی در بزرگ‌نمایی‌های غیرواقعی و متوهمانه ندارد، یک روایت بصری جذاب، صادقانه و غیرشعاری است از آنچه در ایران می‌گذرد.

محتوای پیشنهادی سالن تجاری پاویون
هر پاویون ملی می‌تواند حدود ۱۰ درصد از متراژ خود را طبق قانون اکسپو، به فعالیت‌های تجاری اختصاص دهد که ما نیز به همین‌گونه عمل کردیم. برای این سالن، تم فرش را در نظر گرفته و دو اسکرین بزرگ در آنجا قرار داده بودیم که قرار بود یکی از آنها مستندی را از پروسه تولید فرش در ایران پخش کند، و دیگری از طریق دوربینی که در یکی از بازارهای فرش ایران نصب شده است، هر روز ارتباطی مستقیم با پاویون ایران در اکسپو داشته باشد؛ ولی در حال حاضر، دیجیتال اسکرین‌ها چنین محتوایی ندارند. طراحی داخلی این سالن هم از طریق مجموعه‌ ما انجام نشده است.

ویژگی‌ منحصربه‌فرد پاویون ایران
پاویون ایران تنها پاویون در اکسپو است که به صورت یک بنای تکینه طراحی نشده، بلکه به صورت یک همسایگی از پاکت‌های فضایی متعدد با فضاهای میانی باز طراحی شده است. پاویون ایران به علت فضای پرفورمنس و اجرای زنده‌ای که چون یک قلب تپنده در خودش دارد، می‌تواند مجموعه رهگذران را هنگام عبور به سمت خود جذب کند. این امر تاثیری بود که از تم اکسپو گرفته بودیم و قصد داشتیم به دنیا نشان دهیم که ایران کشوری است با آغوش باز و پذیرای فرهنگ‌های مختلف، و اینکه حاضر به گفت‌وگو با فرهنگ‌ها و عرصه‌های تمدنی مختلف است. همان‌گونه که در مینیاتور، روایت‌های موازی بدون تقدم و تاخر، به مخاطب ارائه می‌شوند، در پاویون ایران هم از آنجایی که کالبد یک بنای تکینه نیست، ده تا باکس داریم که هرکدام می‌بایست وجهی از ایران معاصر را پوشش بدهند، و سپس به صورت موازی، در فریم‌های مختلف، در یک مجموعه ارائه شوند. بنابراین زمانی که وارد پاویون ایران می‌شوید، بر مبنای اینکه انتخاب می‌کنید با چه تقدم و تاخری، از این باکس‌ها دیدن کنید، روایت شخصی‌سازی شده‌ای مبتنی بر تصمیمات خود، از ایران دریافت می‌کنید. این امر نشان‌دهنده هزار و یک روایتی بودن ایران است، و علت اینکه اسم پاویون را هم هزار و یک شب گذاشتیم، متد روایت‌گری بود که برای پاویون ایران در نظر گرفته بودیم.

گله‌های معماران پاویون
شکی نیست که ایران کشوری در حال توسعه و معاصرسازی است و راه درازی تا وضعیت مطلوب وجود دارد، اما برخی بازخوردها درباره پاویون چنان مغرضانه و متعصبانه بود که صادقانه نمی‌دانم چگونه می‌بایست به آنها جواب داد. من هم معتقدم که وضعیت تولی‌گری محتوا می‌توانست بهتر باشد، و می‌دانم در هر دوره، تجربه‌های کسب‌شده در دوره‌های قبلی، می‌تواند در استراتژی‌های کلان تعریف شود، و در به سرانجام رسیدن چنین پروژه‌های ملی‌ای راهگشا باشد؛ اما در عین حال، نباید فراموش کرد که در چه شرایطی و با چه سختی‌هایی، این پروژه به سرانجام رسیده است. از نظام کارفرمایی، مشخصا سه نفر هستند که به‌شخصه ممنون ایشان هستم؛ آقای دکتر زمانی، مدیرعامل شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران، آقای مهندس میرظفرجویان، معاون محترم فنی و مهندسی و مسئول کمیته فنی و معماری در اکسپو، و آقای مهندس حبیبی، عضو هیات مدیره شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران، سه عزیزی بودند که حدالامکان، سعی در همکاری با مشاور برای پیشبرد طرح داشتند.

دستاوردهای پاویون ایران
علی‌رغم تمام کاستی‌ها که صمیمانه امیدوارم در دوره‌های بعدی برطرف شوند، و حتما معماران بعدی پاویون‌های ایران پروژه‌های بهتری خواهند داشت، بد نیست که به دستاوردهای پاویون ایران در این دوره از اکسپو هم اشاره کنیم. پاویون ایران در اکسپوی ۲۰۲۰ دبی، روز پنج‌شنبه ششم آبان‌ماه ۱۴۰۰، توسط بخش سفر در خبرگزاری بین‌المللی CNN، به عنوان یکی از ۱۵ پاویون دیدنی و جذاب (Spectacular) و تاثیرگذار، عجیب و به‌یادماندنی، و خارق‌العاده (Impressive, Outlandish and Unusual) این دوره از اکسپو جهانی انتخاب شد. لیست پاویون‌های منتخب به ترتیب انتخاب، به این شرح است: پاویون امارات متحده عربی (میزبان اکسپوی ۲۰۲۰)، پاویون جمهوری اسلامی ایران، پاویون انگلستان، پاویون استرالیا، پاویون پاکستان، پاویون روسیه، پاویون ژاپن، پاویون سوییس، پاویون اسپانیا، پاویون کویت، پاویون آلمان، پاویون استان بادن ووتمبرگ (تنها پاویون استانی حاضر در اکسپو که یکی از استان‌های جنوب‌غربی آلمان است)، پاویون مصر، پاویون عربستان سعودی و پلازای الوصل (این بنا یکی از مستحدثات زیرساختی سایت اکسپو بوده و جزو پاویون‌های ملی نیست). لیست حاضر و احراز مقام دوم توسط پاویون ایران در آن، موضوعات بسیاری را به ذهن متبادر می‌کند. برای نمونه، بر مبنای اعلام رسمی کشور عربستان، بنای پاویون ملی این کشور با هزینه‌ای معادل ۵۰۰ میلیون درهم ساخته شده است، ولی هزینه احداث بنای کالبد پاویون جمهوری اسلامی ایران، تازه به انضمام بخشی از پلتفرم‌های محتوایی (نمایشگرهای دیجیتال نصب‌شده در فضاهای خارجی و داخلی)، کمتر از ۱۴ میلیون درهم است. به نظر می‌رسد نیازی به تبیین بیشتر صورت مساله نیست! ای کاش، عزیزان منتقد در کنار برشمردن کاستی‌ها، به دستاوردهای پروژه نیز اشاره کنند.

↑ برگرفته از خبرگزاری ایسنا (۲۵ آبان ۱۴۰۰)