ساختمان مسکونی بهرام‌خان

گروه معماری باراد (بهرام بادین‌راد)

موقعیت: تهران، ایران
تاریخ: ۱۳۹۵
مساحت زمین: ۴۷۰ مترمربع
وضعیت: ساخته‌شده
کارفرما: آقای سردشتی
همکاران طراحی: ترمه خلدی، بیژن خرم‌دل مهربان
عکس: الهه سرحدی، استودیو دید

حرکت و تغییر، به عنوان دو رکن تاثیرگذار بر زندگی انسان امروز که رفته‌رفته جای خود را در معماری روز دنیا باز کرده‌اند، مسئله‌ای است که در طراحی ساختمان بهرام‌خان، ذهن معمار را به سمت لوورهای چوبی محرک برده است. لوورها ریتم افقی خود را به کل نما بسط می‌دهند و با هر جایگزینی، هم نمای جدیدی به ساختمان می‌دهند و هم نقشی از پرده‌ای خارجی را بازی می‌کنند.

بازی درون و بیرون، ایجاد ساختمانی قابل سکونت به یاری مواد و مصالح دیرآشنا و مانوس با روح زندگی، استفاده حداکثری از فضای سبز، احیای برخی از عناصر و فضاهای فراموش‌شده معماری ایرانی، طراوت‌بخشیدن به زندگی روزمره، و یافتن پاسخی برای این سوال که «ساختمان‌های تهران امروز تا چه اندازه می‌توانند با تغییر رویه حاضر، از ساخت‌و‌ساز صرف فاصله بگیرند و جهت‌گیری خود را به سمت بناهای زنده و موجد زندگی تغییر بدهند»، دیگر دغدغه‌های مهم معمار در طراحی این بنا بوده‌اند.

در راستای احیای فضاهای فراموش‌شده معماری ایرانی، ساختمان بهرام‌خان تنها درصدد بازآفرینی خشت و گل نیست، بلکه احیای آن روح معنوی را در نظر دارد که مسبب دورهم‌نشینی، احترام، محرمیت و سادگی است. البته ساختمان بهرام‌خان در حسرت گذشته نیست، سر بازگشتن به گذشته را ندارد و تلاشش در راستای خلق فضاهایی ا‌ست که هم‌پا با روح زمان، ساکنین خویش را هرچه بیشتر در آرامش خود پناه دهند. معمار تحقق این خواست‌ها را پیش از ورودی بنا آغاز کرده است، از اولین نقطه مواجهه عابر، از پیاده‌رو. بنا در بیرونی‌ترین جبهه، عقب‌نشینی مثلثی‌شکلی در دیواره خارجی حیاط دارد و یک پیرنشین، کنار حوضی کوچک با سقف آسمان تعبیه شده است که عابر خسته را ترغیب می‌کند تا خستگی راه از تن و کدورت از روح بزداید و چند دقیقه‌ای، به درخت جوان در قاب پنجره حیاط بنگرد.

با توجه به آنکه بافت منطقه یوسف‌‌آباد که از مناطق مرکزی و نزدیک به مرکز شهر است و نسبت به مناطق شمالی و ییلاقی تهران، بهره کمتری از فضای سبز و مطبوعیت آب‌وهوایی دارد، طراح بر آن بوده است تا با افزودن بر سطوح سبز، چه افقی و چه عمودی، بر این مشکل فائق آید. پس از ورود به حیاط و گذشتن از درب‌ها که آنها نیز حامل سبزینه‌ها هستند، گیاهان سبز و زنده در همه مکان‌هایی که فرصت بروز و رویش داشته‌اند، از جمله فضای منفی باقی‌مانده از رمپ پارکینگ‌ها، حضور یافته‌اند و تلاش برای نمایاندن و رساندن نور هرچه بیشتر به این سرسبزی، با به‌کارگرفتن متریال شفاف (شیشه) در کف راهرو منتهی به پارکینگ همکف، پاسخ داده شده است. در کناره‌های مسیر عبور و ورود به بنا، برای سواره و پیاده، هماهنگ با ضرب‌آهنگ هر قدم رو به جلو، پر و خالی‌هایی حامل سبزینه در نظر گرفته شده است. اینجا، معمار به واسطه حرکت چشم ناظر بر روی امتداد خنکای سبزینه‌ها و گرمای چوبین تیر و ستون‌های شکل‌دهنده فضای ـ مسقف ـ نیمه‌باز که واسطی نیمه‌خصوصی است، سعی در ایجاد پیوند میان عرصه عمومی و خصوصی داشته است.

حجم سبز محوطه با پیمایش در راستای عمودی و بر روی نمای ساختمان و لابه‌لای پنجره‌ها که خویشاوند «تسمه‌های فلزی گرد حامل گلدان‌ها» روی نرده ایوان خانه مادربزرگ‌هاست، خود را با باغ سبز پشت‌بام یکی می‌کند تا ناظر را نویددهنده فضای باطراوت خانه باشد. با این باغچه‌ها، هر خانواده سهمی از فضای سبز خواهد داشت که نیازمند مراقبت و هرس است، درست شبیه زندگی.

بر روی دیواره نما و با بهره‌گیری از پرده‌های چوبین، تلاش برای ایجاد محرمیت و کنترل نور بوده است. ضمن آنکه بهره‌گیری از این پرده‌ها، باعث ایجاد هم‌آهنگی و هم‌نوایی میان طبقات شده است. قابلیت جابه‌جایی این پرده‌های چوبی و هم‌نشینی آن با گیاهان سبز، سبب خلق نمایی پویا شده و از ملال نگریستن به نمایی همواره یک شکل از بیرون، و منظره‌ای ثابت از درون کاسته است. پرده‌های چوبی پشت پنجره‌ها، در کیفیت فضای داخلی نقش مهمی ایفا می‌کنند، به این ترتیب که با کنترل ورود نور در ساعات مختلف روز، به دلخواه می‌توان چهره متفاوتی از فضا ساخت. در فضای داخلی هم سعی بر آن بوده است تا با گسترده لحاظ کردن فضاها در پلان، به کاربر امکان داده شود فضا را با سلیقه خود مبلمان کند، اما متاسفانه برخی اعمال‌نظرها در پلان، به مشاور تحمیل شده است.

بر روی بام بنا، با در نظرگرفتن فضای درختچه‌ها در اطراف، یک دیواره سبز متخلخل، پیرامون بام را احاطه کرده است که علاوه بر ایجاد حریم دیداری، به زیبایی بام می‌افزاید. حوض و نشیمن‌های اطراف آن نیز بستر مناسبی برای هم‌نشینی ساکنین فراهم می‌کند.

Bahram Khan Residential Building

Barad Architects Group (Bahram Badinrad)

Location: Tehran, Iran
Date: 2016
Site Area: 470 sqm
Status: Completed
Client: Mr. Sardashti
Design Team: Termeh Kholdi, Bijan Khoramdel
Photo: Elaheh Sarhadi, Deed Studio