معماری و آثار هنری رُستُم وسکانیان
تالیف و ترجمه: علیرضا عظیمی حسن‌آبادی
ناشر: هنر معماری قرن
تاریخ: 1398 (چاپ نخست)
تعداد صفحات: 224 صفحه
قیمت: 345،000 تومان
فهرست کتاب
|- معماری رُستُم وسکانیان، معماری هندسه و مصالح / علیرضا عظیمی حسن‌آبادی
|- معماری: ماندگاری و جاودانگی در گذر زمان / مبلمان گالستیان
|- نامه تشکر مجموعه فرهنگی ورزشی آرارات
|- مقدمه / زاره آرِوشاتیان
|- رُستُم وسکانیان و معماری مدرنیستی در ایران / تالین گریگور
|- تیر بر خال هدف / آربی اُوانسیان
|- سازه‌ها و تندیس‌ها: زندگی هنری رُستُم وسکانیان / زاره آرِوشاتیان
|- معماری
—– استادیوم ورزشی آرارات تهران
—– کلیسای صلیب مقدس در باشگاه آرارات
—– باشگاه ارامنه
—– کودکستان ارامنه در تبریز
—– خانه آخر هفته
—– ویلاهای شمال
—– ویلاهای تهران
|- نقاشی‌ها
|- مجسمه‌ها
|- هنرهای تلفیقی
|- اسکیس‌ها
|- عکس‌های شخصی
|- سپاسگزاری و قدردانی
|- منابع
سرآغاز کتاب
در اغلب اسناد موجود، تنها سه اثر در کشور سهم شف محبوب آتلیه هوشنگ سیحون و مدیر گروه نه‌چندان پر سروصدای گروه معماری دانشکده معماری دانشگاه تهران عنوان شده است: باشگاه ارامنه (1965)، مجموعه ورزشی باشگاه آرارات (1970-1975)، و یک کلیسای کوچک (1985-1987) در جنوب‌شرقی مجموعه ورزشی آرارات تهران. اما ظاهرا کودکستان ارامنه تبریز (1968)، ویلایی تحت عنوان «خانه آخر هفته» (1965)، چندین ویلای دیگر در الهیه و سهروردی و …، چندین ویلا در شمال ایران، و مرکز فرهنگی شوشی در آرتساخ (واقع در منطقه قره‌باغ ــ 2006) را نیز باید به این لیست اضافه نماییم. حتی بازسازی ساختمان روزنامه ارمنی آلیک دیلی (Alik Daily) در تهران، مرمت قره‌کلیسا (تحت عنوان رسمی کلیسای تادئوس مقدس که در سال 2008، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت جهانی رسید) در سال 1975، مرمت (شناسایی، زمین‌شناسی و رلوه بنا) کلیسای سرکیس مقدس (1985)، و حتی بازسازی یک کلیسا در شمال ایران (1976) را باید جزء کارهای مرمتی و معمارانه او دانست. به غیر از این پروژه‌ها، در برخی منابع پراکنده، طراحی یک مرکز فرهنگی در تهران (1979، احتمالا مرکز نمایشی Performance Center بوده است)، ترمینال اتوبوس شیراز (1979) و یک ساختمان زورخانه (1979) نیز که به سفارش بانک تجارت بوده، جزء بناهای اجرانشده وسکانیان عنوان شده است.
کلیسای سرکیس مقدس را باید کشف بی‌نظیر رُستُم دانست، زیرا او نخستین کسی بود که به معرفی این بنای کوچک و تهیه نقشه‌هایی از آن اقدام نمود و براساس مطالعات خود، قدمت آن را به 1750 پس از میلاد نسبت داد. رُستُم پس از انقلاب و حضور در ایالات متحده آمریکا، با همکاری برادر خود، زاون، به انجام امور معماری، مانند آپارتمان‌سازی، مراکز تجاری و اداری پرداخت. او که از همان زمان معلمی، بناهای متعددی ساخته بود، کم‌کم از فضای طراحی و ساخت فاصله گرفت. بنابراین از عموم آثار او متاسفانه اطلاعات بیشتری در دسترس نیست و یا از دید ما مخفی نگه داشته شده است.
شخصیت رُستُم وسکانیان به دلایل نامعلومی، چندان برای ما آشنا نیست. او هم بنای عمومی ساخته، هم در دانشگاه فعال بوده و هم آثار فاخری در قالب بناهای شخصی خلق نموده است. شاید این ذات عصر او بوده که همگی تمایل داشتند امروز برای ما در پشت پرده‌ای از حجاب، به عنوان یک راز باقی بمانند؛ حتی اعداد و ارقام زندگی این نسل نیز با راز گره خورده است.
معتبرترین منبع علمی مطالعه این معمار بااستعداد ــ که به حق او را «آخرین امپراطور» معماران ارمنی نامیده‌اند ــ مجلدی است که به تعدادی محدود در لس‌آنجلس آمریکا چاپ دیجیتال شده است، کتابی که حتی صفحه شناسنامه ندارد و به نظر می‌رسد «پروژه‌ای ناتمام» باشد. این مجلد به تعدادی از آثار معماری، نقاشی‌ها، مجسمه‌ها، مجموعه‌ای از آثار تجسمی (که او آن‌ها را Mixed Media می‌نامید)، اسکیس‌ها و تصاویر شخصی وی پرداخته است. در ابتدای کتاب نیز یادداشت‌هایی از افراد مختلف، از جمله همکاران رُستُم در جمع و جور کردن کتاب، به چاپ رسیده است. به نظر می‌رسد که این کتاب به کوشش زاره آرِوشاتیان (Zareh Arevshatian) و با همکاری شخص رُستُم گردآوری شده بود، اما متاسفانه رُستُم هرگز محصول نهایی را به چشم خود ندید و پیش از انتشار رسمی آن، در 20 مردادماه 1392، به دلیل سرطان خون درگذشت، اتفاقی که نشر رسمی کتاب را هم برای همیشه به تاریخ سپرد.
در کتاب رُستُم به غیر از آثار هنری و تجسمی، به پنج اثر معماری او شامل باشگاه ارامنه، مجموعه ورزشی باشگاه آرارات، کودکستان ارامنه در تبریز، کلیسای باشگاه آرارات و ویلای آخر هفته پرداخته شده بود. در این کتاب اطلاعات فنی آثار درج شده بود، به همراه تصاویری از زمان ساخت پروژه‌ها که بسیار ارزشمند بودند. به نظر می‌رسد اغلب تصاویر، عکس‌هایی بودند که رُستُم در آرشیو خود در ایالات متحده نگهداری کرده بود. کتابی که اکنون در دست دارید، همان مجلد است که سعی نمودیم آن را در قالبی نو، با نوشتاری در حاشیه آثار معماری، و عکس‌برداری از پروژه‌های در دسترس و اضافه‌نمودن آثاری که از رستم برای ما به یادگار مانده و در اصل کتاب یادی از آن‌ها نشده است، تکمیل کنیم.