آپارتمانی در گیلان
پژمان طیبی
موقعیت: رشت، ایران
تاریخ: ۱۳۹۹
مساحت: ۱۱۵۰ مترمربع
وضعیت: ساختهشده
کارفرما: شرکت ساختمانی پیبند
تیم طراحی: محمدعلی طیبی، میلاد صفرنژاد
سازه: شرکت بهساز خاک ایرانیان
تاسیسات مکانیکی: شهرام روستا، مصطفی ستوده
تاسیسات الکتریکی و هوشمندسازی: مهندس پرورش، آرمان امیدی
مدیر اجرایی: محمدعلی طیبی
تیم اجرایی: میلاد صفرنژاد، ربیع تاجی، محمد راستگو
عکس: ماهان حاجیعباسی
همه ما خطه شمال ایران، یعنی مازندران و گیلان را با درختان سرسبز میشناسیم. معماری بومی گیلان نیز برایمان با چوب، بالکنهای بزرگ پیرامون ساختمان، پرچینها و … تداعی میشود. این در حالی است که رشت، پرجمعیتترین شهر این خطه، شهری بسیار پرتراکم بوده و به دلیل ساختوسازهای چند دهه اخیر و سر برآوردن آپارتمانهای متعدد، چهرهای همانند دیگر شهرها به خود گرفته و هویت خود را از دست داده است.
پروژهای که برای طراحی به ما سپرده شد، در ابتدا قرار بود آپارتمانی باشد همانند آپارتمانهای دیگر. بهطور معمول، «آپارتمان» و «خانه روستایی» دو مفهوم غریبهاند، مفاهیمی که روزبهروز از هم دور شدهاند و در دهههای اخیر، کمتر آپارتمانی در گیلان ساخته شده است که همگام با معماری بومی این منطقه باشد. از اینرو، چالش پروژه، بهرهگیری و استفاده از معماری بومی و بازگرداندن این مفهوم از دسترفته به ساختمان بود، آپارتمانی که نه قرار بود از معماری کلاسیک رومی و نه از معماری امروزی (بینالمللی) بهره گیرد؛ میخواستیم که هم در لایه فرم و هم در لایه عملکرد، تا حد امکان، خاطرههایی را که رو به فراموشی هستند، مرور کنیم و از عناصر بصری و هویتبخش خطه گیلان در طراحی خود بهرهمند شویم.
در ابتدای طراحی سعی کردیم تا توده ساختمان را به گونهای جایگذاری کنیم که درختان قدیمی موجود در حیاط حفظ شده و در عین حال، دو رمپ سواره (بالا و پایینرو) و نیز ورودی پیاده در این بین جانمایی شوند. از آنجا که فضای باز طبقه همکف عملا با راههای دسترسی و رمپها اشغال شده بود، هیچ حیاط و فضای بازی برای زندگی باقی نمانده بود. بنابراین بهجای بام شیبدار، از بام مسطح استفاده کرده و فضای باز و فضای سبز عمومی ساختمان را با باغبام تامین کردیم.
در زمانهای نه چندان دور، بخش بزرگی از زندگی در خانههای گیلانی، در بالکن و فضای نیمهباز صورت میگرفت؛ اما در حال حاضر، بافت پرتراکم شهری مجالی برای بهرهبردن از یک ایوان بزرگ، کشیده و سراسری را نمیدهد و این فضا با توجه به دید نامناسب ساختمان همسایه روبهرویی، عملا بلااستفاده باقی میماند؛ لذا این دید باید به نحوی کنترل میشد. برای این منظور، بالکن را به نحوی چرخاندیم که دید مناسبی به فضای سبز انتهای کوچه داشته باشد. همچنین برای جلوگیری از اشراف و دید همسایه، جداره بالکن را با پوششی از چوبها پوشاندیم، جدارهای که تداعیگر دیوارها و پرچینهای معماری بومی گیلان یا هنر سنتی حصیربافی باشد. در نهایت، این دیوار مشبک چوبی به کل ساختمان تعمیم یافت و به شالوده فرم بصری و عامل هویتبخشی به ساختمان تبدیل شد، فرمی که نه تنها در نما، که در کل ساختمان مورد استفاده قرار گرفت.
خرپشته ساختمان با توجه به دسترسی آسانسور به باغبام، دو طبقه و بسیار بلند بود. بهطور معمول، بخشهایی همچون خرپشته، به عنوان حجمی زائد در نظر گرفته میشوند و نقش آنها در ترکیب با بقیه ساختمان نادیده گرفته میشود؛ اما ما با تعمیمدادن پوسته مشبک چوبی (طراحیشده برای کنترل دید بالکنها) به خرپشته و حذفکردن قسمتی از سقف آخرین بالکن، خرپشته را به عنوان حجمی درهمتنیده با نمای کل ساختمان دیدیم. همچنین طراحی فضاهای مشاع در امتداد طراحی کلی ادامه یافت و ورودی مجموعه، لابی، سقف پارکینگ و نورپردازی این فضاها نیز با پوسته مشبک چوبی ترکیب شد.
با توجه به اقلیم مرطوب شمال، نیاز به کوران در ساختمان وجود داشت؛ بنابراین راهرو و درب اتاقها به گونهای جانمایی شدند که با جهت باد همگام باشند. یک بازشو باریک درکمدی نیز که در راهرو واقع شده بود، به برقراری جریان کوران باد کمک کرد. در روند طراحی داخلی واحدها نیز تصمیم گرفتیم که فضا را به سادهترین و مینیمالترین حالت ممکن در بیاوریم و بهجای بازی با بافتها (کاغذ دیواری و …)، با حجمها (دیوارها و فضاهای پر و خالی) بازی کنیم. از اینرو، از بافت مجوف چوبی نما استفاده نکردیم و دست ساکنین را در انتخاب انواع مبلمان، بافتها و سبکهای طراحی داخلی باز گذاشتیم. تنها فضای داخلی که بافت چوب در آن استفاده شد، سرویسها و آشپزخانه بود.
An Apartment in Rasht
Pejman Tayebi
Location: Rasht, Iran
Date: 2020
Area: 1,150 sqm
Status: Completed
Client: Payband Co.
Design Team: Mohammad Ali Tayebi, Milad Safarnezhad
Structure: Behsaz Khak Iranian Co.
Mechanical Engineering: Shahram Roosta, Mostafa Sotoudeh
Electrical Engineering: Mr. Parvaresh, Arman Omidi
Construction Manager: Mohammad Ali Tayebi
Construction Team: Milad Safarnezhad, Rabi Taji, Mohammad Rastgoo
Photo: Mahan Haji Abbasi
The northern region of Iran is mostly known by lush and green trees. The vernacular architecture of Gilan, a province located in this region, is also associated with wood, large balconies around the buildings, hedges, etc. Rasht, the most populous city in this region, due to the constructions of the last few decades and the emergence of numerous apartments, has taken on a face similar to other more modern cities, and has lost its identity.
The project that was given to us, was originally supposed to be an apartment like the rest of the other apartments. “Apartment” and “Country House” are usually two strange concepts here, concepts are diverging day by day, and in recent decades, fewer apartments have been built in Gilan province that are in line with the local architecture of the area. The challenge of the project was to exploit the vernacular architecture, and restore this lost concept to the building, a building that was supposed to use neither classical nor modern (international) architecture. We wanted to review the forgotten memories as much as possible, both in the form and in the performance, and use the visual and identity elements of the northern region in our design.
At the beginning, we tried to place the mass of the building in such a way that the old trees in the yard were preserved, and at the same time, two ramps (up and down) as well as a pedestrian entrance were located in between. Since the open space on the ground floor was practically occupied by access routes and ramps, there was no yard or open space left for people to live inside. Therefore, instead of a sloping roof, we used a flat roof, and provided the building with an open space and a public green space using a roof-garden.
In recent times, most of the Gilan people would live in houses with balconies and semi-open spaces. But, now, the dense urban fabric did not allow for a large, elongated porch, and considering the poor view of the neighboring building, which was in the front, it would remain practically unused. Therefore, this view had to be controlled somehow. To do this, first we rotated the balcony in a way that it could have a good view of the green space at the end of the alley. We also covered the balcony wall with wood, a wall that would evoke the walls and hedges of the vernacular architecture of this area or its traditional art of mat weaving. This wooden lattice wall was eventually extended to the whole building, and became the foundation of the building’s visual form and identity, a form that was used not only in the facade, but also in the whole building.
Because the elevator had access to the roof-garden in this building, the rooftop entrance was high and had two levels. Items such as rooftop entrance are typically considered as bulky, and their role in combination with the rest of the building is ignored. In the design process, by extending the wooden lattice shell (designed to control the view of the balconies) to the rooftop entrance, and removing a part of the last balcony’s roof, we saw the rooftop entrance as a mass intertwined with the facade of the entire building. The design of the common spaces continued along with the overall design. The entrance of the complex, the lobby, the parking lot roof and the lighting of that space were also combined with the wooden lattice shell.
Due to the humid climate of the area, there was a need for natural ventilation; so, the corridors and doors of the rooms were positioned in a way that were in line with the wind direction. A narrow opening in a closet located in the hallway, helped to establish the natural ventilation. Finally, in the process of designing the interiors of the units, we decided to make the space as simple and minimal as possible, and play around with masses (walls, full and empty spaces) instead of textures (wallpaper, etc.), and we didn’t use the wood texture of facade, in order to give the residents the freedom of choosing their own types of furniture, textures and styles of interior design. Finally, the only interior space in which wood texture was used, were the restroom and kitchen.