جای کارگردان هنری برای پاویون ایران در اکسپوی دوبی خالی است
مهرداد زواره محمدی
اکسپوی ۲۰۲۰ دوبی، شصت‌وپنجمین دوره رویداد اکسپوهای جهانی است که از ۱۷۰ سال پیش، در جهان در حال برگزاری است. خاورمیانه برای نخستین‌بار، میزبان کل جهان در این پلتفرم دیپلماسی فرهنگی و سومین رویداد پرمخاطب جهانی است که به دلیل شیوع بیماری کرونا، با یک سال تاخیر، در سال ۲۰۲۱ برپا شده است. حضور ایران به عنوان کشوری در همسایگی دوبی و با موقعیت ژئوپلیتیک، می‌تواند فضای مناسبی برای دیپلماسی کشورمان در این اکسپو (از ۹ مهر ۱۴۰۰ تا ۱۱ فروردین ۱۴۰۱) به همراه داشته باشد. مسئله و ماموریت اصلی اکسپو، گفت‌وگو و تعامل فرهنگی است، و چون ایران در تحریم روابط بانکی، اقتصادی و سیاسی است، این اکسپو می‌تواند با اعتمادسازی مجدد، منجر به توسعه روابط فرهنگی، اقتصادی و سیاسی در منطقه و جهان، برای کشورمان شود.
مقایسه حضور ایران در دوره اخیر اکسپو با دوره‌های قبل نشان می‌دهد که کشورمان پیشرفت آرامی داشته و در مقایسه با کشورهای صاحب تکنولوژی در جهان، ضعیف است. ماموریت اکسپوها بر خلاف تلقی رایج مدیران و دست‌اندرکاران، فضایی اقتصادی نیست، بلکه فضایی بر اساس گفتمان ملی کشورها، و در راستای توسعه فرهنگی آن کشور است. هر پنج سال، کشوری که میزبان می‌شود، یک شعار محوری دارد، و شعار امسال، «اتصال ذهن‌ها و خلق آینده» است، و بر اساس این شعار، هر کشور راه‌حل سرزمینی خودش را ارائه می‌دهد که چگونه می‌تواند با ایده اتصال ذهن‌ها، آینده بهتری را رقم بزند.
اساسی‌ترین موضوع در نحوه حضور هر کشور در عرصه فرهنگی، و بالاتر از مسئله معماری پاویون، راه‌حل سرزمینی آن کشور در قالب شعار اکسپو است که باید توسط کارگردان هنری پاویون (کیوریتور) به مخاطبان جهانی ارائه شود. این کارگردان می‌تواند یک شخص یا گروهی از متخصصان باشد که همه آنها با فهم کامل موضوع اکسپو و شرایط و مقتضیات جامعه، استراتژی حضور و مشارکت کشور در اکسپو را برنامه‌ریزی، و همه جزئیات کالبدی، فضایی و رویدادهای پاویون در شش‌ماه فعالیت را به‌صورت یکپارچه مدیریت می‌کنند.
متاسفانه، ایران در دوره‌های گذشته و اکنون، کارگردان هنری پاویون نداشته و ندارد، و مشکل اصلی همین است. در این دوره اکسپو، چهارده نهاد مانند اتاق بازرگانی، و وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، با وزارت صمت و شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی به عنوان متولی اکسپوها، برای ارائه تصویری بهتر از ایران همکاری کرده‌اند، اما چون این کارگردان هنری وجود ندارد، مدیریت یکپارچه بین این نهادها و رویدادها شکل نگرفته است و هریک از آنها ساز خودشان را می‌زنند. وقتی کارگردان هنری جایگاه و تعریف دقیقی در این عرصه‌ها نداشته باشد، تمام ضعف‌ها، مشکلات، رویدادهای بی‌جا و المان‌های نامربوط به نام او نوشته می‌شود.
↑ برگرفته از روزنامه همشهری (شماره ۸۳۳۹، ۲۶ مهر ۱۴۰۰)