خانه سپرو
استودیو معماری فرامتن (نسترن نصیری، حسن اسناوندی)
موقعیت: روستای سپرو، نائین، اصفهان، ایران
تاریخ: ۱۴۰۳
مساحت: ۲۶۰ مترمربع
وضعیت: ساخته‌شده
کارفرما: ابوذر سهیلی
همکار طراحی: سوگند خطیب‌پور
سازه: احسان اخوه
تاسیسات مکانیکی: حسان طاهرآبادی
تاسیسات الکتریکی: حسن طاهرآبادی
اجرا: علیرضا قاسمی
گرافیک: سوگند خطیب‌پور، حامد جوادی
عکس: علی قلمبر، فاطمه اخلاقی
سپرو، روستایی در نزدیکی شهر نائین، در استان اصفهان است که در فاصله ۱۶۰ کیلومتری شهر یزد واقع شده است، و از نظر فرهنگی و اقلیمی، و نیز بافت معماری، شباهت زیادی به استان یزد دارد. پروژه خانه سپرو در زمینی به مساحت ۲۲۰ مترمربع، در آخرین پلاک این روستا ساخته شده است، زمینی که از سمت غرب به کوه‌های اطراف و از سمت شرق به همسایگی مسکونی متصل است و گذر باریکی در اضلاع شمالی و جنوبی آن قرار دارد.
۱. بوم
آرکی‌تایپ‌ها که حاصل تجربیات جمعی انسان در طول سال‌ها هستند، در حافظه ناخودآگاه جمعی ذخیره می‌شوند و نقش مهمی در ایجاد ارتباط با گذشته ایفا می‌کنند. سقف‌های طاقی‌شکل یکی از همین آرکی‌تایپ‌ها هستند که در معماری روستا مورد استفاده قرار گرفته و به عنوان یکی از شاخصه‌های اصلی ساختمان‌های قدیمی منطقه شناخته می‌شوند. از این‌رو، در راستای هماهنگی با بستر و زمینه، تصمیم گرفته شد که این نوع سقف‌ها در پروژه به‌کار گرفته شوند. علاوه بر جنبه‌های زیبایی‌شناسانه، استفاده از سقف‌های طاقی‌شکل در اقلیم گرم و خشک، به دلیل ایجاد سایه مناسب بر سطوح خارجی و همچنین بهره‌گیری از ساختار دوپوسته، به افزایش آسایش حرارتی درون بنا و کاهش مصرف انرژی کمک می‌کند.
با توجه به موقعیت پروژه در آخرین پلاک روستا و در مجاورت با کوه‌های غربی، تلاش شد تا بنا صرفا یک نقطه متمایز در انتهای بافت نباشد، بلکه امتداد طبیعی آن را حفظ کند. به همین منظور، کاهگل به‌عنوان متریال اصلی پروژه انتخاب شد، چرا که رنگ و بافت آن با محیط پیرامون، یعنی بافت روستا و کوه‌های اطراف، کاملا هماهنگ است. این انتخاب علاوه بر ایجاد یک نمای یکپارچه و تصویری همگن در انتهای گذر، به کاهش هزینه‌های ساخت نیز کمک کرد، چرا که در فرآیند اجرا، از نیروی کار و پیمانکاران محلی بهره گرفته شد.
۲. اقتصاد
دهیاری روستای سپرو برای تسریع روند توسعه روستا، وام محدودی را به مالکان زمین‌های تفکیک‌شده آن اختصاص داده است. با توجه به همین محدودیت بودجه، تلاش شده است تا با انتخاب مصالح مقرون‌به‌صرفه، بهره‌گیری از نیروی کار محلی، و استفاده از صنایع بومی منطقه، ساختمانی کم‌هزینه، با بودجه‌ای در حدود ۲۰۰ دلار به ازای هر مترمربع احداث شود.
۳. صنایع دستی
حصیربافی با ترکه‌های درخت ارغوان، که به‌صورت خودرو در دامنه کوه‌ها رشد می‌کند، یکی از صنایع دستی ارزشمند نائین و دیگر روستاهای ایران است که در سال‌های اخیر تا حد زیادی به فراموشی سپرده شده است. با توجه به نقش صنایع دستی در پیوند معماری و اجتماع، و با هدف توسعه صنایع محلی و ایجاد فرصت‌های اقتصادی برای هنرمندان بومی، از این هنر در طراحی پنل‌های چوبی جلوی پنجره‌ها بهره گرفته شده است. این پنل‌ها علاوه بر سايه‌اندازی در فضای داخلی و کاهش شدت تابش آفتاب، نور طبیعی فضا را حفظ می‌کنند و با مصالح اصلی ساختمان نیز هماهنگ هستند. همچنین در حالت بسته، بدون ایجاد مانع برای تهویه طبیعی و جریان هوا، به بهبود آسایش حرارتی کمک می‌کنند.
۴. حس
حس به‌عنوان واسطه‌ای میان انسان و فضا، تجربه سکونت را شکل می‌دهد و بر کیفیت آن تاثیر می‌گذارد. در خانه، تجربه‌های حسی از طریق فعالیت‌های روزمره همچون نشستن، آشپزی، لمس سطوح و تعامل با محیط شکل می‌گیرند، تجربه‌هایی که نه‌تنها خاطرات را در ذهن ما ثبت می‌کنند، بلکه به شکل‌گیری هویت و ماندگاری خانه در حافظه جمعی کمک می‌کنند. از این‌رو، برای تقویت این نوع تجربه‌ها در پروژه، شرایط و قابلیت‌هایی خاص پیش‌بینی شده است: تغییر میزان نور در فضای داخلی، لمس دیوارهای کاهگلی، راه‌رفتن بر روی سطح آجری، و نشستن بر روی تشکچه‌هایی که کمی بالاتر از سطح زمین قرار گرفته‌اند. این عناصر در کنار یکدیگر می‌توانند فضایی منحصر‌به‌فرد برای ساکنان ایجاد کنند و پیوندی عمیق‌تر میان آنها و محیط زندگی‌شان شکل دهند.
Separo House
Hypertext Architecture Studio (Nastaran Nasiri, Hasan Asnavandi)
Location: Separo Village, Nain, Isfahan, Iran
Date: 2024
Area: 260 sqm
Status: Completed
Client: Abuzar Soheili
Design Team: Sogand Khatibpour
Structure: Ehsan Ekhveh
Mechanical Engineering: Hesan Taherabadi
Electrical Engineering: Hasan Taherabadi
Construction: Alireza Ghasemi
Graphic: Sogand Khatibpour, Hamed Javadi
Photo: Ali Ghalambor, Fatemeh Akhlaghi
Sepero is a village near the city of Nain in Isfahan Province, located 160 kilometers from Yazd. Culturally, climatically, and architecturally, it bears a strong resemblance to Yazd Province. The Sepero House project is built on a 220-square-meter plot, positioned at the village’s final lot. The site is bordered by the surrounding mountains to the west and adjacent residential properties to the east, with narrow passages running along its northern and southern edges.
1. Context
Archetypes, shaped by collective human experiences over centuries, are embedded within the collective unconscious and serve as bridges to the past. Vaulted ceilings are one such archetype, extensively used in the village’s architecture and recognized as a defining feature of the region’s traditional buildings. To align with the project’s surroundings and historical context, this architectural element was incorporated into the design. Beyond its aesthetic qualities, the vaulted ceiling adapts well to the hot and arid climate, providing adequate shading on exterior surfaces while utilizing a double-shell structure to enhance indoor thermal comfort and reduce energy consumption.
Given the project’s location at the village’s final plot, adjacent to the western mountains, the design aimed not to create a distinct endpoint but to maintain the natural continuity of the built fabric. Consequently, adobe was chosen as the primary material, as its color and texture blend harmoniously with the village’s architecture and the surrounding landscape. This choice not only produced a unified and visually cohesive facade at the passageway’s endpoint but also helped reduce construction costs by employing local labor and contractors in the building process.
2. Economy
In an effort to accelerate the village’s development, the Sepero municipality allocated limited loans to landowners with subdivided plots. Due to budget constraints, cost-effective strategies were prioritized—including the selection of economical materials, reliance on local labor, and the integration of indigenous crafts. These measures allowed for the construction of a low-cost building, maintaining a budget of approximately $200 per square meter.
3. Craftsmanship
Weaving with twigs from the Persian silk tree (Arghavan), which grows naturally on mountain slopes, is an invaluable craft in Nain and other villages across Iran. However, in recent years, it has largely fallen into obscurity. Recognizing the role of local crafts in fostering connections between architecture and community—and with the intention of supporting local industries and creating economic opportunities for regional artisans—this craft was integrated into the project’s design. Handmade wooden lattice panels were installed in front of windows to provide shading while preserving natural light indoors, ensuring alignment with the building’s primary materials. When closed, these panels allow airflow and ventilation without obstructing natural circulation, thereby contributing to improved thermal comfort.
4. Sense
Human perception mediates the relationship between people and space, shaping the experience of habitation and influencing its quality. Sensory engagement in the home emerges through daily activities such as sitting, cooking, touching surfaces, and interacting with the environment—experiences that not only create lasting memories but also contribute to identity formation and the preservation of a home within collective memory. To strengthen these sensory experiences within the project, specific conditions and capabilities have been envisioned: variations in natural light levels within the interior, the tactile sensation of adobe walls, movement across brick surfaces, and seating on cushions slightly elevated above floor level. Together, these elements establish a distinctive spatial atmosphere that fosters a deeper connection between inhabitants and their living environment.