امروزه که روندهای مسلط معماری در دنیا، آن را با استیلای تصویر و امر بصری مواجه کرده‌اند، سخت‌تر می‌توان از وجه سیاسی معماری سخن گفت. گویی از معماری سیاست‌زدایی شده و به امری تماشایی فروکاست یافته است، اما آیا می‌توان سیاست را جایی بیرون از فرم بیرونی که محل ظهور امر تماشایی است جست‌وجو کرد؟
پویان روحی
کلمان گرینبرگ مقاله معروف خود «آوانگارد و کیچ»، (۱۹۳۹) را به این شکل آغاز می‌کند: «یک تمدن در یک زمان، آثار متفاوتی همچون شعری از تی‌اس‌الیوت و آهنگی از تین پن الی، یا نقاشی‌ای از ژرژ براک و تصویر روی جلد مجله «عصر شنبه» را تولید می‌کند. تمام این آثار، جزئی از فرهنگ و محصول یک جامعه هستند». او درادامه شرایطی را توصیف می‌کند که در آن، جامعه رو به زوال است و درنتیجه، وضعیت بی‌تحرکی ایجاد می‌شود که در آن، درون‌مایه‌های یکسان به شکلی مکانیکی در آثار هنری مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این وضعیت زوال اما، نشانه‌های امید هم دیده می‌شود. بعضی از افراد جامعه، این مرحله پایانی فرهنگ را نمی‌پذیرند. آنها در جست‌وجو برای فرارفتن از این شرایط، چیزی را تولید می‌کنند که جامعه بورژوای غربی تابه‌حال آن را نشنیده بوده است: آوانگارد.
ایمان رئیسی
بیماری آموزش معماری، در ایران امروز مزمن است و وضعیت آموزش معماری در ایران هم مشابه بدنی در حال احتضار. برای کالبدشکافی این بیمار مناسب‌تر است که تعدادی از اجزای تشکیل‌دهنده آن را شکافته و مورد نقد قرار داد. به نظر می‌رسد که این بدن را در هشت حوزه می‌توان تشریح کرد: یک: رویکرد سیستم آموزش، دو: نحوه انتخاب دانشجوی معماری، سه: سیستم قانون‌گذار و سرفصل‌ها، چهار: مدرس، پنج: دانشجو، شش: مکان و امکانات، هفت: هویت اختصاصی هر دانشکده، هشت: رابطه دانشگاه با حرفه. برای نزدیک‌شدن به موضوع ترجیح می‌دهم که این موضوع را با توجه به تجربه‌های شخصی و به‌طور خلاصه مورد نقد قرار دهم، چون بحث بسیار مفصل است و دوستان رساله‌های دکتری در این‌باره نوشته‌اند.
پویان روحی
این یادداشت، به آثار مهندسین مشاور حرکت سیال – رضا دانشمیر و کاترین اسپریدنف – می‌پردازد و تلاش می‌کند این بحث را طرح کند که آثار این دو معمار، مصداق کنش حرفه‌ای – پرکتیس۲– انتقادی هستند. بیشتر آثار مشاوران حرکت سیال، یک گونه‌شناسی عام۳ یا یک کلیشه جاافتاده معماری ایرانی را نقطه آغاز۴ فرایند طراحی خود قرار می‌دهند و با مجموعه‌ای از عملیات طراحی۵، نسبت به آن موضع انتقادی می‌گیرند و به بازآفرینی آن می‌پردازند. این یادداشت مجموعه سینمایی ملت، مجموعه مسکونی صفائیه یزد، ساختمان گلفام و مسجد ولی‌عصر را به‌عنوان نمونه‌های موردی در نظر می‌گیرد و با استفاده از خوانش فرمالیستی۶– مدل رایج خوانش آثار معماری – بر استراتژی‌های طراحی به‌کاررفته در آنها تأکید می‌کند و نشان می‌دهد که رضا دانشمیر و کاترین اسپریدنف، دو معمار «معاصر» هستند؛ معمارهایی که یکی از ویژگی‌های کارهایشان، وجود ظرفیت انتقادی و دوری‌کردن از بار ایدئولوژیک است. درواقع کار آنها، همراه است با مبارزه با ایدئولوژی و تلاش برای برهم‌زدن اقتدار نهادها و ایدئولوژی‌های تثبیت‌شده تاریخ معماری ایران.
بهزاد اتابکی، پرشیا قره‌گوزلو
آنچه بهرام شیردل را همواره به شخصی مطرح در معماری معاصر ایران تبدیل کرده، فقط اکتفای او به طراحی معماری نبوده است. مراوداتش با فیلسوفان و دیگر دیسیپلین‌های وابسته به معماری و مطالعات بینارشته‌ای او در جامعه معماری سر به لاک خود فروکرده، امری متفاوت است. او همواره با همین برتری به موضوع معماری، از بالا نگریسته و به اندیشه‌های جامع و استراتژیک رجوع می‌کند. در مصاحبه بهرام شیردل با سعید برآبادی در روزنامه «شرق» مورخ ۲۹ خرداد ۱۳۹۵، بخش‌هایی نهفته است که هریک از آنها می‌تواند آغازگر بحث‌هایی مفید، چه در سطح آکادمیک و چه حرفه باشد.
به مناسبت درگذشت زاها حدید، دیدگاه‌های هشت معمار ایرانی را درباره او جویا شده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
علی اعطا
در خبرهای هفته گذشته آمده بود که خانه گفتمان شهر و معماری با حمایت وزارت راهوشهرسازی و مشارکت تشکل‌های حرفه‌ای ۱۲ گانه حوزه معماریوشهرسازی تأسیس شده است. به همین منظور چهارشنبه گذشته با حضور وزیر راه و شهرسازی و معاونان این وزارتخانه، تفاهم‌نامه‌ای بین وزارت راهوشهرسازی و نمایندگان ۱۲ تشکل حوزه معماریوشهرسازی امضا شده و مقرر شده است با رویکرد توسعه عرصه‌های عمومی دموکراتیک شهری، فعالیت‌های مختلفی با اهداف اطلاع‌رسانی، آموزش، تلاش در جهت ایجاد گفتمان در عرصه‌های مختلف مرتبط با مسائل توسعه شهری و اقداماتی از این قبیل در این مکان صورت گیرد. با توجه به اهمیت این رویداد از جنبه‌های مختلف، به نظرم رسید نکاتی را در این زمینه مطرح کنم و جنبه‌هایی از این موضوع را موردبررسی و تحلیل قرار دهم.
پویان روحی
نظام آموزشی معماری در ایران، سال‌هاست مورد بازبینی اساسی قرار نگرفته و به‌همین‌دلیل نتوانسته با نظام آموزشی پیشرو، پیوند برقرار كند. تقلیدی از مدل آموزشی بوزار مربوط به نیمه سده نوزدهم كه در اصل به نیمه سده هفدهم بازمی‌گردد، با تغییراتی اندك، در فضای آكادمیك معماری ایران برقرار است. در برابر این مدل، مدل باهاوس قرار می‌گیرد كه از ١٩١٩ در مدرسه باهاوس، و با هدف آشتی تكنولوژی و هنر، در قالب آموزش عملی اجرا شد. در سال‌های پایانی دهه ١٩٣٠ و با فشار رژیم نازی، باهاوس تعطیل شد و بیشتر استادانش، ناچار به مهاجرت به ایالات متحده شدند. آنها در آمریكا پخش شدند (میس در ایلینوی‌تك، لازلو موهولی- ناگی در باهاوس نو، والتر گروپیوس و مارسل بروئر در هاروارد) و تجربیات خود را در این محیط‌های آموزشی جدید به كار گرفتند.
پویان روحی
مسابقات معماری زخم‌های دردناکی هستند بر بدن جامعه معماری ایران، زخم‌هایی که عوامل زیادی در ایجاد آنها نقش داشته‌اند و همچنان دارند؛ نبود معیارهای به‌روز داوری، نبود یک سیستم ارزش‌گذاری معاصر، ضعف گفتمان اخلاق حرفه‌ای، نبود سازوکارهای قانونی و حقوقی نیرومند، ضعف نهادهای صنفی ـ تشکیلاتی حرفه و … .
منصوره مرآت‌نیا
سه‌سال پیش در سفری به لیسبون، از سایتی موسوم به اکسپو با بناهای متفاوت و به‌یادماندنی دیدن کردم که به‌جای‌مانده از اکسپو ۱۹۹۸ لیسبون بود. جذابیت این سایت، مرا واداشت تا بی‌صبرانه در انتظار برگزاری اکسپو ۲۰۱۵ میلان بمانم و بالاخره در اولین روز برگزاری اکسپو، خود را به میلان برسانم و از روز دوم، بازدید از اکسپو را شروع کنم. تحت‌تأثیر این بازدید، اکنون بر خود واجب می‌دانم گزارش مختصری را با تمرکز بر پاویون ایران ارائه کنم.
